KEMAN ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETMEN YAKLAŞIMLARI

KEMAN ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETMEN YAKLAŞIMLARI *

SDÜ-Burdur Eğt.Fak.GSEB- MEASD

* SDÜ Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi,

Yıl:2, Sayı:2, Sayfa:170, Temmuz 2001.

ÖZET

Bu çalışma, yaptığım Yüksek Lisans araştırmamın ürünü olarak hazırlanmıştır. Keman eğitimi bireysel bir eğitim ve öğretim programı uygulanarak gerçekleştirilir. Bu eğitim sırasında öğretmen ve öğrenci arasında bilgi alışverişi gerçekleşirken, öğrencinin içinde bulunduğu psikolojik durumun takibi, dolayısıyla duruma göre tavır ve davranış geliştirmenin önemi yadsınamaz. Araştırmacı tarafından, alanında uzman keman eğitimcileriyle görüşme yapılmış ve Keman Eğitim Durumunun Düzenlenmesi aşamasında eğitimci davranış ve yaklaşımları tespit edilmiştir. Çalışma bu davranışları ve benimsenme oranlarını da içermektedir. Ayrıca bu görüşler doğrultusunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:Müzik, Keman, Eğitim

ABSTRACT

ATTITUDES OF TEACHER IN VIOLİN EDUCATİON

This study is prepared as the product of a High Licence research. Violin Education is obtained by applying an individual education and training program. During this education, while an information interchange is being realized between the teacher and the student, the follow up of the pyschological situation of the student, consequently, the importance of developing attitude and behaviour according to the situation can not be denied. By the researcher, an interview is made with the violin teachers who are proffessional in their fields and teachers attitudes and behaviours are determined in the stage of the organisation of the Violin Education State. The study includes this behaviours and the rate of admit. Also suggestions are presented in the direction of these views.

Key Words:Music,Violin Education

GİRİŞ

Müzik eğitimi, çağdaş bir toplum oluşturmada ve çağdaş insan yetiştirmede çok önemli bir yer tutmaktadır. Müzik eğitiminde amaç; kendine özgüveni olan, sosyal hayatta karşılaştığı problemlere pratik çözümler üretebilen bireyler yetiştirmektir. “İnsan yaşamında müzik, vazgeçilmez bir öğe, bir başka şeyle yeri doldurulamaz ve bir başka şeyle karşılanamaz/giderilemez bir gereksinimdir. Bu gereksinim sürekli bir oluşum, değişim ve gelişim halindedir.” (Uçan, 1994, S.99)

Müzik eğitimini gerçekleştirebilmenin temel unsurlarından biri çalgı eğitimi uygulamalarıdır. “Müzik Öğretmenliği bölümlerinde* yapılmakta olan çalgı eğitimini sanat eğitimi bünyesinde düşünürsek, bu okullarda yapılan çalgı eğitimini sanat eğitiminin önemli ve vazgeçilmez bir boyutu olarak ele alabiliriz.” (Çilden, 1997, S.27)

Müzik eğitimi, güzel sanatlar eğitiminin önemli dallarından biridir. Bir amaç ve süreç çerçevesinde, belli bir plan ve yöntem izlenerek gerçekleştirilir. Keman öğretimi de müzik eğitiminin bir boyutudur. Keman eğitimi bireysel bir eğitim gerektirir ve “bu öğretim şekli öğretmenle öğrenci arasındaki bireysel olan bilgi alışverişidir.” (Büyükaksoy, 1996, S.62-64)

Keman eğitiminde amaçlar, ilkeler ve yöntemler belirlendikten sonra öğretmen bunları uygularken yine bireysel farklılıklardan dolayı öğrencinin içinde bulunduğu psikolojik durumu iyi gözetmek durumundadır. Keman eğitimciliğinde sözle ikazdan çok model oluşturmanın ve esnek bir tavır sergilemenin benimsendiği gözlenir. “Çalgı eğitimi yapılan ve çalgı eğitimcisi yetiştirilen ortamlarda, nitelik konusu öncelikli olarak önemsenmelidir. Öyleyse, iyi çalgı eğitimcisi yetiştirmenin, iyi çalgı eğitimi ve öğretimiyle ilişkili olduğu bilinmelidir. Çalgı eğitimciliğinde, bir öğretici için edinilmesi gereken bilgi ve davranışların kazanılması da iyi çalgı eğitimcisi olmaya etki eden diğer önemli konulardandır.”(Uslu, 1999, S.42)

Yapılan Yüksek Lisans Tez araştırmasında (Tebiş, 1998) “görüşme” yöntemiyle belirlenen sonuçlara göre, keman öğretim durumu düzenlenirken, işlem basamaklarında öğretmen tarafından uygulanması beklenen tavır ve davranışlar saptanmış ve istatiksel dökümü yapılmıştır. Bunların benimsenme oranları da yine % şeklinde verilmiştir. Bu verilerden bir değerlendirme yapılarak sonuç ve öneriler bölümü sunulmuştur. Aşağıdaki bölümde, yazarın yaptığı yüksek lisans tezi ve bu tez için görüşülen keman eğitimcilerinin bildirdiği görüşler esas alınmıştır. Yine bildirilen bu görüşler sonuç bölümünde öneri cümleleri şekline dönüşmüştür.

*bölüm: artık güzel sanatlar eğitimi bölümlerinin bir birimi olarak anabilim/anasanat dalı haline dönüşmüştür

A-EĞİTİM DURUMUNUN DÜZENLEMESİ

1. Öğrencilerin Dikkatini Konuya ve Kazandırılacak Davranışlara Çekme : Bu aşamada önerilen görüşler ve benimsenme oranları; kısa bir girişle öğrenciyi derse hazırlama (%100), Öğrenciyi rahatlatma, korkularını yenmelerine yardımcı olma, öğrencilerle tanışma, güven duygusunu yerleştirme, olumlu iletişim ortamı sağlama (%75), Ders planı hazırlama, dersin genel akışını belirleme (%25), Önceki davranışlarla bağlantı kurma (%37,5), İlgi uyandırıcı anımsatma ve açıklamalar yapma (%25), Hedefleri belirleme (%37,5), Öğrencinin konu hakkında araştırarak bilgilenmesini sağlama (%12,5), Öğrenci düzeyini gözetme ((%25), Örnekleyici ve özendirici parça çalma (%25), Derse karşı sevgi uyandırma (%12,5) şeklinde biçimlenmişlerdir.

2. Güdüleme-İstekli Kılma Aşamasında Bildirilen Görüşler : Öğrencilerle öğrenecekleri konuları görüşme (%12,5), Öğrencileri kazanacakları hedef ve hedef davranışlar konusunda isteklendirme, yüreklendirme (%37,5), Öğrenciyi motive edici çabaları öğrenciye gösterme (%25), Öğrencinin isteğini uyandırmak için etkili bir örnekleme yapma (%62,5), Başarılarını öğrenciye mutlaka söylenme (%37,5), Güdülemeyi ders öncesi ve ders sonrası bir etkinlik olarak düşünme (%12,5) oranında benimsenmişlerdir.

3. Gözden Geçirme Aşaması : Bu basamakta önerilen görüşler ve benimsenme oranları şöyledir: Kazanacakları hedef ve hedef davranışları söyleme, gösterme; hedeflerle ilgili çerçeveyi somut olarak çizme, sergilenen çalışmanın hangi hedeflere ve hedef davranışlara yönelik olduğunu öğrenciye anlatarak öğrenmenin bilinçli ve kalıcı olmasını sağlama, öğrencileri ders sonunda kendilerinden beklenenler konusunda bilgilendirme (%75), Hedef davranışları etkin bir şekilde örneklendirilerek somut olarak gösterme (%25), Bazı davranışları neden kazanması gerektiğini anlatma (%12,5), Teorik konuları not tutarak işleme, her ders kontrol sistemini işletme (%12,5).

4. Geçiş ve Geliştirme Aşaması : Uzmanlar tarafından davranışları kazanmaya ilişkin yol, yöntem, teknik çaba ve işlemleri belirtme ; davranışları geliştirmek için örnekleri çokça sunma, konunun içeriğindeki teknik özellikleri ayrı ayrı çözme (%62,5), Araç-gereçlerden yararlanmaya yönelik ipuçları verme, uyarma ve açıklamalarda bulunma (%37,5), Geliştirme aşamasına geçmeden önce kısa bir dinlenme molası alma (%12,5), Bir önce kazanılmış davranışın, sonrakine etkisini anlatma (%12,5), Öğrencilerin doğru tutarlı ve yerindelikli çaba içinde olmalarını sağlama (%37,5), Pekiştireçleri, dönütleri, düzeltmeleri, açıklamaları ve örneklendirmeleri yapma (%25), Öğrenciyi dikkatlice gözlemleme ve saygı ve sevgiyle dinlediğini belli etme (%25), Öğrenmedeki sürekliliği sağlama; cesaretlendirme ve başaracağı hissini verme (%25), Gözlem-taklit-tekrar üzerinde durarak kalıcılığı sağlama (%12,5), oranında görüş bildirmişlerdir.

5. Özet ve Tekrar Güdüleme : Bu aşamada davranılması öngörülen tavırlar ve benimsenme oranları da şöyledir. Kazandıkları hedef davranışları yan ve ana hatlarıyla örneklendirerek belirtme; öğretimi gözden geçirme (%50), Varsa yanlışlık, eksiklik ve tutarsızlıkları belirtme (%50), Varsa yanlışlık, eksiklik ve tutarsızlıkları giderici ve yol gösterici açıklamalar yapma, fırsatlar tanıma; ileriye dönük ipuçları verme (%50), Zaman zaman eski kazanılmış davranışları yeniden ele alma, öğrenciye müzik yapma açısından haz tattırma (%37,5), Ders öncesi, ders süresi ve ders sonrası öğrencilerle sürekli ilgi, iletişim ve etkileşim içinde olma (%25), Yapılan en küçük davranışı ödüllendirme (%37,5), Öğretmeni sevip saymaları için yapılan etkinlik yapma (%25), Ders sonunda melodik eser ve etütlerle örneklendirerek ilgiyi sürekli tutma (%12,5), şeklinde tespit edilmiştir.

6. Kapanış ve Değerlendirme : Bu aşamada da aşağıdaki yaklaşımlar belirtilmiştir. Öğrendikleri davranışları yaşama geçirmeye yönelik örnekler verme, uyarı, yöneri ve öğütlerde bulunma (%37,5), İşlenmiş dersi bir sonrakine bağlama, gelecek ders için öğrencileri ödevlendirme (%25), Kemana sevgi kazandırmak için öğrencilere kolayca üretime geçireceği parçalar verme (%12,5), Öğrenciye keman çalmayı bir insanlık ve yaşam biçimi olarak algılatmak için faaliyetler içinde bulunma (%37,5), Dersin bitiminde izleme-biçimlendirmeye dönük değerlendirme yapma; öğrencileri de bu değerlendirmeye ortak etme, artı eksileriyle üzerinde durup konuşma (%50), Ders sonunda öğrencinin yaptığı yanlışları kendine buldurmaya çalışma (%12,5),

B- KEMAN ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ

Keman çalışma sürecindeki çalışma yöntemleri olarak kabul edilen Geliştirme, İfade Etme ve Dinleti aşamasında yapılması öngörülen tavır ve davranışlar, benimsenme oranları da şöyle şekillenmişlerdir

Bütünsel bir gelişme için Alıştırma-Çalışma(etüt)-Yapıt üçlüsüne dayanan bir gelişme yaklaşımını izleme; belli bir süre kazanılan alışkanlığı kontrol etme, geliştirme aşamasında elde edilenlerin yapıtın biçimini, çağın özelliklerini ve çokseslendirme çözümlerini bilerek uygun yapıtlarda ve etkili bir biçimde kullanma (%87,5), Etüt ve yapıtlarda kolaydan-zora, yalından-karmaşığa, azboyuttan-çokboyuta giden bir yol izleme (%62,5), Teknik zorlukları ne tür çalışma örnekleriyle aşılacağını belirtme (%25), Öğrencinin gerekli enerjiyi ve direnci gösterebileceği düşünce olgunluğuna ulaşmasını gözetme (%12,5), Her düzeydeki öğrencinin ifade etme aşamasından geçmesini sağlama, ifade etme aşamasında öğrenciyi sürekli gözlemleme, teşvik etme, ifade için taklit-inceleme-araştırmadan yararlanma (%37,5), Öğrencinin düzeyine uygun yapıtları seçme, çalabilme ve yorumlayabilme gücünü geliştirme (%12,5), Öğrencinin takılmadan, bir bütünlük içinde çalmasını sağlama (%12,5), Öğrencinin elde ettiği ürünü başkalarıyla paylaşarak onların görüş-değerlendirme ve önerilerini alma, olabildiğince yetkinleşme; derste edinilen bilgiyi pekiştirme (%37,5), Hangi düzeyde olursa olsun mutlaka her çalışma dönemi sonunda sahnede çalma fırsatı tanıma (%50), Çalgı eğitiminin yer aldığı programlara “topluluk önünde çalma” dersini koyma (%12,5),

SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde belirtilen her öneri, bir önceki bölümde bildirilen uzman görüşleri esas alınarak verilmiştir.

Keman derslerine girişte öğrencinin dikkatini konu ve kazandırılacak davranışlara çekebilmek için hazırlık aşamasına önem verilerek bu süreçte öğrenci rahatlatılmalı, korkuları giderilerek, güven duygusu içinde sağlıklı bir iletişim ortamı içinde olmaları sağlanmalıdır. Her dersin genel akışını gösteren bir plan önceden yapılmalı, kazandırılacak davranışlar önceki davranışlarla bağıntı kurularak ve öğrenci düzeyi gözetilerek derslere hazırlık yapılmalıdır. Öğrenci içerik, araç, yöntem ve konular hakkında gerektiği kadar bilgilendirilmelidir. Öğrenilecek parçanın özellikle öğretmen tarafından veya işitsel araçlarla örnek bir dinletisinin yapılması mutlaka sağlanmalıdır. Öğrenciye başardığı davranışlar mutlaka söylenmeli, motive edici çabalar hissettirilmelidir. Güdülemeyi ders öncesi ve sonrası bir etkinlik olarak görmeli, öğrenciyle öğreneceği konular görüşülmelidir. Hedeflerle ilgili kesin bir çerçeve çizilmeli ve öğrenciyi bundan haberdar etmelidir. Bu davranışları neden kazanması gerektiği anlatılmalı, her ders kontrol sistemi işletilebilmelidir. Davranışı kazanmaya yönelik yol, yöntem, teknik, çaba ve işlemler belirtilmeli, öğrenci araç ve gereçleri kullanma konusunda yönlendirilmelidir. Öğrenciye, saygı ve sevgiyle dinlendiği hissettirilmelidir. Onların doğru ve tutarlı çabalar içinde olmaları sağlanmalıdır. Derste mola süresi alma ihmal edilmemelidir. Ders sonunda kazanılanlar tekrar gözden geçirilmeli, eksiklik ve yanlışlıklar belirtilmelidir. Öğrenciyle her zaman ilgi, iletişim ve etkileşim içinde olunmalıdır. Ders sonunda izleme-biçimlendirmeye dönük bir değerlendirme yapılmalıdır. Öğrenciye öğrendiklerini yaşama geçirmesi konusunda örnekler vermeli, uyarı, yöneri ve öğütlerde bulunmalıdır. Öğrenciye hatalarını kendi kendine bulma fırsatı verilmelidir. Alıştırma-Çalıştırma-Yapıt üçlüsüne dayanan bir geliştirme yolu izlenmelidir. Bu yol kolaydan-zora, yalından karmaşığa ve azboyuttan-çokboyuta doğru olmalıdır. Öğrencinin fiziksel yatkınlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencinin takılmadan çalmasını sağlama konusunda çaba göstermelidir.

Kaynakça

Tebiş, C. (1998) “Keman Öğretiminde Pedagojik Temeller”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Ankara.

Sönmez, V. (1986) Öğretmen Elkitabı. Ankara Olgaç Matbaası, S:151-152-154.

Büyükaksoy, F. (1997) Keman Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler. Ankara Armoni Ltd. Şti. S:62-63-64.

Çilden, Ş. (2001) “Bireysel Çalgı Eğitiminde Temel İlkeler ve Faktörler” Çağdaş Eğitim Dergisi. Sayı: 272, S: 27

Uçan, A. (1994) Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler- Yaklaşımlar. Ankara Müzik Ansiklopedisi Yayınları, S:99.

Uslu, M (1998) “Türkiye’de Çalgı Eğitiminin Yaygınlaştırılmasında ve Geliştirilmesinde İyi Çalgı Eğitimcisi Yetiştirmenin Önemi ve Gerekliliği”. 5. İstanbul Türk Müziği Günleri, Türk Müziğinde Eğitim Sempozyumu. Ankara T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, s.42.