| BİLDİRİLER |
Gazi Ünv. Gazi Eğt.Fak.
GSEB-MEABD-Ankara
* Cumhuriyetimizin 80. Yılında
Müzik
Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,
İnönü Üniversitesi, Malatya
Bildiriler,s.212-214.
Piyano
derslerinde verilen ödevlerin nota, ritm, hız ve
gürlük terim ve işaretleri açısından uygun olarak seslendirilmesinin yanısıra, parçanın müzikal yapısının da doğru olarak ortaya
çıkarılması önem taşımaktadır. Ayrıca özel veya okul ortamlarında yapılan
piyano derslerinde öğretmenler tarafından parçaların teknik problemlerinin
çözümüne çok fazla zaman ayrıldığı ve müzikalitenin ihmal
edildiği daima gözlemlenmektedir. Bunun nedeni genelde öğretmenin kafasında
öğrencinin sergilediği performanstan çok onun parçasını çalarken yaptığı
hataların düzeltilmesi düşüncesinin olmasıdır. Öğretmen ders boyunca yapılan
yanlışları düzeltmeye çabalar, sonunda ders biter ve öğrenci adeta bir savaştan
çıkmışçasına yorgun bir şekilde ve sonu gelmeyen hatalar yüküyle dersten
ayrılır. (Gold, 1999; 6) Oysaki bütün öğrenciler ilk
derslere coşkulu, enerji dolu ve öğrenme isteği ile gelirler, çünkü derslerin
neşe ve eğlence içinde geçeceğini umarlar. Ancak
öğretmenlerin teknik ve teorik konuları tartışmaya fazlaca zaman ayırması, onların müziği tercih etmelerinin en önemli
sebebini unutturduğu gibi, daha ilk derslerden öğrencilerin cesaretlerinin
kırılmasına da neden olur. (Lychner, 2002; 27) Şunu
unutmamak gerekir ki, en küçük boyutlu bir çalgı eserinde bile, büyük eserlerin
içeriğindeki müzikal ögeler ve sanatsal fikirlerin
aynıları bulunur dolayısıyla öğrencileri müzik sanatının kavramları ve ifadesi
ile tanıştırmak, onların müzik deneyimlerini zenginleştiren ve okunan notaları
klavyede daktilo etmek gibi sıkı bir beceriyi zevkli bir sanat faaliyetine
dönüştüren anahtar olacaktır. (Montparker, 1998; 7)
Öğrenciye
Müzikalite Kavramı Nasıl ve Ne Zaman Verilmelidir?
Değişik tipte
öğrencilerle karşılaşmamıza rağmen müzik yapma işlemleri bütün öğrencilere
derslerin ilk aşamalarından itibaren verilmelidir. Sonuçlar öğenciden
öğrenciye değişecektir, ancak öğrenciler çalgı çalmanın sadece yetenek ve
alıştırma yapmaktan ibaret olmadığını, aynı zamanda müzik yapmanın temel
kavramlarını da içine aldığını bilerek derslerine başlamalıdırlar. Diğer
taraftan öğretmen de zaman kısıtlı bile olsa, dersinde öğrencisinin müziği
duygusal bir yolla sunmasına izin vermeli ve bu yolda öğrencisini
özendirmelidir. Aksi halde öğrencinin müzik görüşleri dar, çalışı ise sıkıcı
bir hale gelir.
Yetenekli
öğrenciler içgüdüsel olarak müzik yapma amacı ile ilk derslere yaklaşırlarken,
diğerleri teknik açıdan bir sonraki notanın nerede olduğunu düşünerek
yaklaşabilirler. (Camp, 1992; 41) Doğal olarak bu tür
öğrencilerde müzikalite kavramının gelişmesi ve
yerleşmesi diğer öğrencilere göre gecikecektir. Bu konudaki yaygın kanı,
öğrencinin armoni bilgisi, çalma pratiği, nota ve ritmleri
doğru çalma gibi becerilerinin aracılığıyla müzikal yorumunun şekil aldığı
doğrultusundadır. Bir öğrenci ile müzikal anlama atmosferi yaratabilmek için
önce kulağının eğitilmesine yardım edilmelidir. Daha sonra sıra bu atmosferin
nasıl ve niçin oluştuğu sorularına gelir. Bu atmosferi yaratmak için ise en
mükemmel yol ona ‘sesi’ göstermektir. Bir ressamın paletindeki mavi rengin
birçok tonu olduğu örneğinden (gök mavisi, havacı mavisi, turkuaz
mavi gibi) yola çıkarak bir tek nota bile olsa, en hafiften en kuvvetliye
çalınarak sesin [1]çeşitli
nüansları gösterilmeli ve öğrenci tonal çeşitlilik ve
nüanslar konusunda bilgilendirilmelidir. (Waterman,
1983; 14) Bunun yanısıra öğrencinin işittiği müzikal
olaylara karşı duygusal olarak reaksiyon
vermesi onun müzikal anlayışının kulak yoluyla geliştiğinin bir göstergesidir.
Öğrencinin bu konudaki becerisini anlamak için çeşitli çalışmalar
yaptırılabilir. Örneğin bir müzik cümlesini önce doğru sonra yanlış çalarak
aradaki farkı buldurmak, ya da iki farklı akoru ard arda çalarak hangisinin
gerilim hangisinin çözülme hissi verdiğini buldurmak gibi keşfetme oyunları
bize öğrencinin duygusal yönünün gelişip gelişmediği konusunda bilgi verir.
Müzik yeteneğine sahip öğrenciler, başlangıçtan itibaren çabucak
öğretmenlerinin çaldıkları alışılmış sesleri taklit ederler ve ton kavramının
farkındadırlar. Bu konuda öğrencilerin gösterdikleri müziksel özellikler şöyle
sıralanabilir;
1. Başlangıçtan
itibaren müzik sembollerini ritmik bir hareket içinde algılama,
2. Onların ne
ifade ettiklerine duygusal olarak cevap verebilme,
3. Seslerin nasıl
algılanması gerektiğini işitsel olarak algılayabilme,
4. Ses üretme
(çalma) işlemlerinde fiziksel olarak kolayca koordine olabilme.
Ancak yetenekli
öğrencilerin sergiledikleri bu davranışlara karşılık, üç yıllık bir piyano
eğitiminden sonra bile hala çalgı çalmanın temel esaslarını çözememiş
öğrenciler de sık sık karşımıza çıkmaktadır.
Dolayısıyla bu tür ağır ilerleyen öğrencilere rehberlik etmekte olan
öğretmenler onların müzikal sezgilerinin gelişmesi konusunda daha sabırlı
davranmak durumundadırlar.
Öğrenciye
Müzikalite Kavramının Kazandırılmasına Yönelik Bazı
Öneriler;
1. Öğrencilerin müzikalitesi ile dersin başlangıcında sürekli
ilgilenilmeli, aynı zamanda tonal kalite, karakter,
ruh ve dinamik çizgilerin geliştirilmesi her dersin bir bölümünde mutlaka yer
almalıdır.
2. Dikkatli
dinleme müzikalite kavramının gelişmesine katkı
sağlayan önemli faktörlerden biridir. Bu nedenle ilk derslerden itibaren
öğrencilere ürettikleri sesleri ve kendi çalışlarını eleştirel bir kulakla
dinlemeleri öğretilmelidir.
3. Çalışılan
parçadaki müzik fikirlerinin şarkı olarak söylenmesi cümlelerin şekillenmesi ve
dinamiklerin yorumlanması açısından en etkili yollardan biridir; öğrenciye
doğru çalışma alışkanlıkları kazandırılırken bu hususun da göz önünde tutulması
onun müzikal duyarlılığının gelişmesine katkı sağlayacaktır.
4. Öğrenciye
çalıştığı eserin müzikal yapısı ile ilgili önemli noktaları
hikayeleştirerek anlatmak, onun hayal
gücü ile duyguları arasında bir bağ kurarak bunu piyano çalışına yansıtması
müzikal becerisinin gelişmesine yardımcı olacaktır.
5. Çalışılan
eserin bestecisinin hayatı, müzikal stili, yaşadığı dönem, ayrıca o dönemin
edebiyat ve diğer sanat dalları hakkında bilgi sahibi olması öğrencinin eseri
daha iyi anlayarak yorumlamasını sağlayacaktır.
6. Öğrencinin
düzeyine uygun eserlerle oda müziği gruplarına katılması, başka çalgılara eşlik
etmesi, ayrıca zaman zaman dörtel
parçaları çalması müzik yapma zevkini canlı tutacağı gibi müzik kültürünün de
gelişmesini sağlayacaktır. Öğretmenin görevi aşırı eleştirel ve katı tutumlu
olmadan öğrencisini bu tür çalışmalara özendirmek ve arada sırada öğrencinin
(program dışı da olsa) sevdiği parçaları çalmasına izin vermek olmalıdır.
7. Müzikal yorumu
öğrenmesine katkıda bulunması açısından öğrenci farklı stillerde müzik
dinlemeye teşvik edilmeli, bunun yanısıra öğretmen
derslerde çalışılan parçayı kendisi de öğrencisine sık sık
çalarak müzikalite konusunda ona rehberlik etmelidir.
SONUÇ
Müzik bir yaşam
boyu süren beceridir, bu nedenle öğrencilere yaşamları boyunca müzikten zevk
almalarını sağlayacak beceriler kazandırmak, onları tüm benlikleriyle şekiller
ve seslerin sihirli dünyasına açarak biçim ve ses oluşturmalarına yardımcı
olmak öğretmene düşen en önemli görevlerdendir. Özet olarak, piyano eğitiminin
sadece teknik beceriyi kapsamadığı, teknik yeterliliğin güzeli yaratmak için
bir araçken, temelde öğrencilere kendilerini müzik yoluyla güzelce ifade
etmelerini sağlayacak müzikal davranışlar kazandırmanın vazgeçilmez bir amaç
olduğu unutulmamalıdır.
KAYNAKÇA
1.
Camp, M.W., Teaching Piano, Alfred Publishing Co, Inc,
California, USA, 1992.
2.
Ertem, Ş., Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Müzik
Eğitimi Bölümü’ndeki Piyano Eğitiminde Müzikalite Kavramının Önemi ve
Oluşumunun İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, 1997.
3.
Fenmen, M., Müzikçinin El Kitabı, Müzik Ansiklopedisi
Yayınları, Ankara, 1991.
4.
Gold, M., Motivating Students With Praise and Enthusiasm,
Illinois, USA, Clavier, Nisan, 1999.
5. Hallum, R., Maurice
Hinson’s Boundless Energy and Enthusiasm. Illinois, USA,
Clavier, Aralık, 1998.
6.
Lychner, J.A., Progress in Making Good Sounds Precedes
Learning to Read Music. The Instrumentalist, Kasım, 2002.
7.
Marcus, A., Adds Imagination to Music, Illinois, USA,
Clavier, Ekim, 2002.
8.
Montparker, C., Keeping the Joy In Piano Lessons, Illinois,
USA, Clavier, Aralık, 1998.
9.
Stone, M.D., Beginners Can Learn To Add Expression And Good
Phrasing, The Instrumentalist, Mart, 2003.
10.
Strouse, L, H., What Do We Teach When We Teach
Interpretation, American Music Teacher, USA, Şubat/Mart, 1991.
11.
Waterman, F., On Piano Teaching And Performing, Faber Music
In Association With Faber And Faber, 1983, Printed In England.