ROMANTİK DÖNEM MÜZİK SANATINDA YARATICI ERKEĞİN (ROBERT SCHUMANN) YANINDA VİRTÜÖZ EŞİ: CLARA WİECK SCHUMANN (1819- 1896)*

 

İlknur Tunçdemir

Kültür Bakanlığı Devlet

Çoksesli Korosu Sanatçısı

 

* Erciyes Üniversitesi GSF.

Müzik Sempozyumu

14- 16 Nisan 2005, Kayseri

 

ÖZET

Sanatın tüm kollarında kadın ya da erkek tüm sanatçılar için koşulların aynı olduğu, cinsiyetinin olmadığı savunulur.  Oysa tarihsel süreçteki incelemelerin sonucunda bu koşulların eşit olmadığı bir gerçektir.

 

Müzik sanatında (tarihsel süreçte) 19.yy.’lın sonlarına kadar müzik kitaplarında senfoni, konçerto ve opera gibi güçlü orkestral çalışmalarda tanınmış erkek bestecilerin egemenliği hâkimdir.  Oysa kadın sanatçılar ve bestecilerde tarihin her döneminde yaratıcı ürünlerini -bestelerini- ortaya çıkarmışlardır.  Erkek egemen toplumlarda kadın sanatçıların üretimi; “yetenekli kadının yazgısı” hep göz ardı edilmiştir.

 

Romantik dönem müzik sanatında tanınmış yaratıcı erkeğin (Robert Schumann) yanında virtüöz eşi Clara Wieck Schumann örneği alınarak; zamanın ünlü bestecileri Mendelssohn, Paganini, Chopin gibi besteciler tarafından üstün yetenek -harika çocuk- olarak kabul edilen kadın sanatçı Clara Wieck Schumann’ ın icracılık, yorumculuk alanlarındaki faaliyetleri, eğitimciliği ve özellikle bestecilik yönleri irdelenmiştir.

 

Sonuç olarak o dönemdeki toplumsal beklentiler yüzünden, yaratıcı eşin gölgesinde kalmış gösterilmek (müzik kitaplarında) istense bile, virtüöz kadın sanatçının, yaratıcılığını açığa çıkartarak ve almış olduğu eğitimi kullanarak evlilik öncesi ve sonrasında müzik dünyasına değerli ürünler kazandırabildiği yargısına varmak yanlış olmaz.

 

1.GİRİŞ

 

Bu çalışmanın amacı 19.yy. Romantik dönem müzik sanatında zamanının en ünlü bestecileri Chopin, Mendelsohn, Schumann ve Brahms’la birlikte çalışmalarda bulunmuş Alman müziğinin “üstün yetenekli”, en ünlü piyano virtüözü Clara Wieck Schumann’ın icracılık, yorumculuk alanındaki faaliyetleri, eğitimciliği ve özellikle besteciliği irdelenerek müzik sanatına kazandırmış olduğu katkıları saptamaktır.

                                       

Çalışmada, Clara Wieck Schuman’ın müzik sanatına yaptığı katkılar üç ana başlıkta incelenmiş ve sınırlandırılmıştır: Çocukluk ve Gençlik Dönemi (1819- 1840), Robert Schumann’la Evlilik Dönemi (1840-1856), Evlilik Sonrası Olgunluk Dönemi (1856-1896).  Clara Wieck Schumann’ın  müzik sanatına kazandırdığı en önemli ürünleri ele alınarak sınıflandırılmış ve oluşan veriler irdelenerek değerlendirilmiştir.

 

2.ROMANTİK DÖNEM MÜZİK SANATI

 

Klasik müzik sanatı, müziğin temel öğeleri; ritim, melodi, armoni ve bunların türlü birleşimlerini (formları) kapsamlı bir şekilde ele alarak ustalıkla işlemiştir.  19.yy. başında klasik dönem artık sona ermiş ve müzikte “romantik dönem” başlamıştır. Bu dönemde kadın müzisyenlerin yükselişi ise doruk noktasındadır. Özellikle İtalya, Almanya, Avusturya, İtalya ve İngiltere’de bir çok kadın; besteci, yorumcu, piyanist ve eğitimci olarak başarı kazanmışlardır (Tunçdemir, 2003, s.277).

                                        

19.yy başında, 1789’da gerçekleşen Fransız Devrimi’nin izleri hala sürmektedir.  Bununla beraber, müziğin tanımları ve misyonu bu dönemde tekrar ele alınmıştır.  Müzik, özellikle romantik dönemde, egemen güçlerin (kilise ve aristokrasi) etkisinden kurtularak orta sınıfa açılmıştır.  Besteciler ve müzisyenler bestelerini, toplum, edebiyat, politika ile ilgili konuları ele alarak üretmişlerdir. Bu gelişim dinleti müziğinin yaygınlaşmasını sağlamıştır (Kutluk, 1997, s.185).

 

Romantizm, sanatın maddi öğeleri açısından ileriyi temsil etmektedir.  Sanata ulusal, yerel motifler katılmıştır.  Dil özgürleşerek biçimlerin kalıpları zorlanmıştır.  Böylece anlatım zenginleşmiştir.  Müzikte romantik dönem; Müziğin sesle ilgili temel öğeleri “ezgi ve ritim”, ulusal renklerle alabildiğince zenginlemiştir.  Armonik kuruluş, bağlantı ve örgü özgürleşerek müzik biçimleri yeni öğelerle şekillenmiştir.  Müzikte anlatım gelişerek “özgür yaratıcılık” başlamıştır.  Soyut anlatım, derin duygu, çoşku artarak çalgıların kullanımı zenginleşmiştir.  Teknik ve anlatım üst noktaya ulaşmıştır.  Mendelssohn, Paganini, Liszt, Chopin, Schubert, Schumann, Brahms gibi besteciler romantik dönemde özel bir yer edinmişlerdir. Paganini kemanı, Chopin ve Liszt piyanoyu; tını, teknik ve anlatımla geliştirmiştir.  Schubert ve Schumann (sonradan Liszt’in katılımıyla) “lied”leriyle ses-şiir birlikteliğini geliştirerek Senfonik şiir ortaya çıkmıştır (Kaygısız,1999, s.182, 185).

 

Müzik sanatında 19.yy ortalarından itibaren romantik dönemin en gözde çalgısı piyanodur. Piyano tekniği üzerine çalışmalar yapan dönemin bestecileri piyano müziğinde tekniklerine göre çalışmalar yapmışlardır (Kutluk,1997, s.179).

 

Piyano çalma becerisinin gelişmesi için, uygulanan yardımcı aletlerin kullanılmasından vazgeçilerek tamamen anatomiye yönelmeye başlanılmış; besteci, piyanist, pedagog ve tıp adamlarının çalışmaları sonucunda piyano tekniği bir bilim dalı haline gelmiş; gevşeme, esneme, kısa adale dinlendirmeleri vb. gibi rahat ve serbest hareketler içeren bir piyano çalma tarzı gelişmiştir.  Kurucuları Deppe, Calland, Breithaupt ve Matthay olan bu çalış biçimi, ağırlık kontrolü veya kol ağırlığı tekniği olarak adlandırılmıştır (Küçük, 2003, s.201). Bu dönemin ünlü piyanist ve bestecilerinin kullandığı bu çalma tekniğinin öncülerinden birisi olan Clara Schumann’ın babası Friedrich Wiecktir.  Piyano çalma tekniği üzerine anlayışını şöyle dile getirmiştir.  “Araç olan teknik, amaç olarak teknik, sanatta yok gereklilik” (Stephenson, 1969, s.6).

Tekniğin bu denli öne çıkarılması ile birlikte, o yıllarda çok yüksek sesle piyano çalma ekolü moda olmuştur.  Bu akıma uyan besteciler arasında Liszt ve Clara Schumann ise ifadenin öne çıkarıldığı bir tarz geliştirmişlerdir.

 

Romantik dönem müzik sanatında besteciler, yorumcular ve halk virtüözlüğe, özellikle de piyano virtüözlüğüne çok önem vermiştir.Bu dönemdeki bir çok piyanist, teknik ve ses açısından modern piyano üslubunun yaratıcısı olmuştur.  J.L. Dussek, Clementi, J. Field ve Czerny dönemin en ünlü piyanistlerini yetiştirmişlerdir.Chopin ve Liszt teknik yönünden piyano tarihinin en ünlü virtüözleridir.Aynı dönemde kadın yorumcular arasında ise olağanüstü yeteneğe sahip piyanonun “Harika Çocuğu” Clara Wieck Schumann çağının en ünlü virtüözüdür.

 

3.CLARA WİECK SCHUMANN

 

3.1 Çocukluk ve Gençlik Dönemi (1819-1840)

 

13 Eylül 1819’da Leipzig’de dünyaya gelmiştir.  Babası dönemin ünlü müzik eğitimcisi ve piyano firması sahibi Friedrich Wieck’tir (1785-1873).  Annesi Leipzig Gewandhaus’un ünlü solo piyanisti ve sopranosu Marianne Tromlitz (1797-1872) dir.  Marianne Tromlitz profesyonel müzisyenlerin kızı ve torunudur. Friedrich Wieck   döneminin en ünlü müzik kitaplığı ve piyano firmasının işletmesini kurduktan sonra eğitimciliğe de yönelerek piyano ve şan dersleri vermiştir. Piyano metodu ve şarkı söyleme egzersizlerinin kitaplarını bastırmıştır. 1824 yılında Clara 5 yaşındayken anne ve babası boşanmıştır. Friedrich Wieck Saxon yasalarına göre kızının velayetini almıştır (Sadie-Samuel, 1996, s.411).

 

Friedrich Wieck dönemin eğitim yöntemlerini yadsıyarak, müzikte yeni bir eğitim modeli oluşturan mekanik eğitim yöntemini geliştirmiştir. Yöntemin diğer yöntemler arasında üstünlüğünün canlı kanıtı olacağını düşünerek kızı Clara’yı ünlü bir piyanist olarak yetiştirmeye karar vermiştir. “Clara” adı programın bir parçasıdır.  Wieck eski bir erkek düşünü gerçekleştirmek (kusursuz bir varlığın üretimi) için çalışmalarına başlamıştır (Stephan, 1989, s.34).

 

Clara babasının gözetiminde müzik derslerine başlamıştır.  Piyano eğitimine ek olarak müziksel kavrayışı geliştirecek olan çalışmalarını, keman çalmayı, orkestrasyonu, partisyon okumayı, piyano metodunun tüm pratiklerini, şan ve müzik teorisi derslerini çalışmıştır. Clara babasıyla olan çalışmalarını tuttuğu günlüklerde şöyle anlatmıştır. “Babam….bugün tekrar tembel, inatçı, söz dinlemez olduğumu, özellikle piyano çalmada ve öğrenmede böyle olduğumu söyledi.  İstediği parçayı çalamadığım için örnekçeyi yırttı. Bundan böyle gamlardan, Czerny’in etütlerinden başka çalamayacağım.” (Litzmann-Stephan, 1989, s.35).

 

Clara normal bir çocukluk yaşayamamış bütün zamanını babasının denetiminde piyano eserlerini çalışarak, egzersiz yaparak geçirmiştir. Boş zamanlarında bile babasının konser etkinliklerine katılmıştır.

 

Clara ilk konserini 9 yaşındayken 20 Ekim 1828’de Leipzig Gewandhaus’da vermiştir (Parry, 1996, s.587).Dönemin sevilen bestecilerinin yanı sıra kendi düzenlemesi olan “özgün bir tema üzerine varyasyonlar” çaldığından dolayı üstün yetenekli olduğunu kanıtlamıştır.  6 Mart- 7 Nisan 1830’da Dresten’de piyano resitali vermiştir.  Clara ilk önemli solo konserini 8 Kasım 1830’da Leipzig Gewandhaus’da 11 yaşındayken vermiştir.Bu konserde kendisinin ilk bestesi olan “Quatre polonoises pour le pianoforte,op.1) 4 Polonez Dansı eserini çalmıştır (Sadie-Samuel, 1996, s.411). Sanatçının tüm besteleri Çizelge 1’de listelenmiştir.

                                                                                    

Çizelge 1. Clara Shumann’ın Kronolojik Eserleri*

Clara ilk yurtdışı turnesini 1831 yılında Fransa ve Almanya’nın çeşitli kentlerinde yaptığı konserlerle gerçekleştirmiştir (Dıeter, 1998, s.69). Goethe’nin davetlisi olarak ilk kez Weimar’a gittiğinde verdiği başarılı konser sonunda Goethe bu performansa hayran kalmıştır. “Üstün sanat yetenekleri olan Clara Wieck’e, 9 Ekim 1831’in hatırası olarak” yazılı madalyonla ödüllendirilmiştir (Aksoy, 2002, s.19).

                         

1831- 1835 yılları arasında Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde başarılı konserlere devam etmiştir. Bu konserleri dinleyen dönemin ünlü bestecileri Mendelssohn, Paganini, Chopin’ın hayranlığını kazanmış ve “harika çocuk” olarak kabul edilmiştir.  1835 yılında Robert Schumann’la ortak çalışmalara başlamıştır.  Clara 14 yaşında “la minör piyano konçertosu”nu bestelemiştir.  Bu eserin ilk seslendirilişini Felix Mendelssohn yönetimindeki Leipzig Gewandhaus orkestrası eşliğinde gerçekleştirmiştir (Evers, 1997-www.kimkimdir.gen.tr-www.karadar.net).

 

14 Ağustos 1837 ‘de Clara, Robert Schumann’la gizlice nişanlanmıştır.  Friedrich Wieck kızının ilişkisi öğrenince bu beraberliğe karşı çıkmıştır. Kızına yasaklar getirerek görüşmelerini engellemeye çalıştıysa da başarılı olamamıştır.  1837-1840 yılları arasında dörtyüzü aşkın mektup yazmışlardır.

 

15 Mayıs- 15 Ekim 1838 tarihleri arasında Clara ilk Viyana turnesine çıkmıştır.  Başarılı konserlerinden dolayı Franz Liszt ve şair Grillparzer “Clara Wieck ve Beethoven” adlı şiirle Clara’yı onurlandırmışlardır.  Aynı yıl Avusturya kraliyet ve imparatorluk “ k.k. Kammervirtuosin, (Royal and Imperial Virtuosa)“ payesini almıştır (Clara’96,  Reich, 1985, s.39).

 

6 Şubat- 14 Ağustos 1839’da Clara Paris Turnesini gerçekleştirmiştir. Bu konserde Robert Schumann’ ın yazdığı “Papillons” eserinin ilk icrasını gerçekleştirmiştir (Whittall, 1989, s.38).

 

3.2.Robert Schumann’la Evlilik Dönemi (1840-1856)

 

12 Eylül 1840 tarihinde mahkemenin onaylamasıyla Clara ve Robert Schumann Leipzig’de evlenmişlerdir.  31 Mart 1840 yılında Clara Schumann olarak ilk konserini vermiştir (Chissell, 1989, s.27).  Evliliklerinin on yılı boyunca Robert Schumann tanınmamış bir besteci olduğu için ailenin geçimini sağlamak Clara’ya düşmüştür.  Clara Schumann konser turnelerine çıkarak verdiği konserlerden ve özel piyano derslerinden kazandıkları ile ailenin geçimini sağlamıştır.  Clara Schumann’ın bu dönemde yaptığı konser etkinlikleri yıllara göre Çizelge 2’de açıklanmıştır.  14 yıllık beraberliklerinden olan 8 çocuğun (Marie (1841-1929), Elise (1843-1928), Julie (1845-1872), Emil (1846-1847), Ludwig (1848-1899), Ferdinand (1849-1891), Eugenie (1851-1938), Felix (1854-1879) bakımının yükü bu dönemde Clara Schumann’ın yaratıcılık yönünü engellemiştir (www.Karadar.net, 2005).

 

Evlenmeden önce Clara’yı sürekli çalışması ve beste yapması için teşvik eden Robert Schumann,  evlilikleri boyunca eşinin çalışmalarını engellemiştir.  Besteci - yorumcu evliliğinin en ideal beraberlik olduğunu savunuyor görünse de Clara’nın kendisinden önde olmasını hazmedememiştir.  Bu sırada, Clara Schumann kendi çalışmalarından ödün vererek kocasına müzik konusunda destek verme misyonuna geçmiştir; onun eserlerini tanıtan ve yorumlayan virtüöz misyonu… Clara Schumann’ın beraber tuttukları evlilik günlüklerinde yazdığına göre “Sanatın icrası benim büyük parçam, içinde soluk alıp verdiğim havadır” demiştir.Robert Schumann’ın tüm bestelerinin tanıtım konserlerini düzenleyerek kocasının tanınmasına destek olmuştur(Seyhanoğlu,2000,www.kimkimdir.gen.tr ,2005).

 

3.3 Evlilik Sonrası Olgunluk Dönemi (1856-1896)

 

27 Şubat 1854 tarihinde Robert Schumann intihar girişiminde bulunmuştur. Endenich ruh ve sinir hastalıkları hastanesinde yaklaşık iki sene yatmış ve 29 Temmuz 1856 tarihinde ölmüştür.  Clara kocasının ölümünden sonra 1856- 1888 yılları arasında çeşitli konser etkinliklerine ve yeni konser turnelerine besteci Brahms’ın desteğiyle devam etmiştir (Çizelge 2).  Frederic Kalkbrenner, Liszt, Beethoven ve Schubert’in popüler eserlerinin üzerine çeşitli varyasyonları bestelemiştir ( Çizelge 1) (Sadie-Samuel, 1996, s.412).

 

Cizelge 2: Clara Shumann’ın Kronolojik Performans Listesi**

13 Eylül 1819 da, Leipzig’de doğmuştur.

1825 Ocak ayında annesi ile babası boşanmıştır. Friedrich Wieck Saxson yasalarına göre kızının velayetini üzerine almıştır

1828 R. Schumann F. Wieck ile çalışmalara başlamıştır. Clara 9 yaşında  20 Ekim’de Leipziger Gewandhaus’da ilk halk konserini vermiştir.

1830 Clara, 6 Mart- 7 Nisan’da Dresden’de başarılı konser vermiştir Clara ilk önemli solo konserini  Leipziger Gewandhaus’da  8 Kasım’da 11 yaşında vermiştir. Clara ilk beste çalışmasını (4 Polonez Dansı) yapmıştır.

1831 - 1832 Clara ilk yurtdışı turnesini babasıyla beraber Almanya ve Fransa’da yapmıştır. Weimar kentinde 82 yaşındaki Goethe için özel piyano konseri vermiştir.

1831 - 1835 Almanya’da çeşitli piyano resitalleri vermiştir.

1835 Avrupa’da vermiş olduğu başarılı konserler sayesinde müzikte üstün yeteneğe sahip olduğunu kanıtlamıştır. Leipzig’de vermiş olduğu konserden sonra Mendelssohn-Bartholdy, Paganini ve Chopin gibi bestecilerin hayranlığını kazanmıştır. Robert Schumann, Clara ile birlikte ortak çalışmalara başlamıştır.

1836 Almanya’da çeşitli piyano konserleri vermiştir.

1837 Clara Wieck  ve Robert Schumann, kendi aralarında gizli nişan yapmışlardır.

1838 Clara ilk Viyana turnesini gerçekleştirmiştir. Verdiği başarılı konserlerden dolayı  Avusturya Kraliyet ve imparatorluk ("k.k. Kammervirtuosin" Kraliyet virtüözü  payesi ile onurlandırılmıştır.

1839 Paris Turnesini gerçekleştirmiştir. Robert Schumann’ ın yazdığı “Papillons”un ilk icrasını verdiği bir piyano konserinde yapmıştır.

1840 Leipzig mahkemesi Robert Schumann ve Clara Wieck evlenmelerini onaylamıştır.

1840 Robert Schumann ve Clara Wieck evlenmislerdir

1841 Evlendikten sonra  Leipziger Gewandhaus’da ilk konserini vermiştir.

1842 Hamburg  ve Kopenhag turnesini yapmıştır.

1844 Robert Schumann’la birlikte Rusya Turnesine çıkmıştır.Frankfurt St. Petersburg Filarmoni Orkestrasının “onursal üyesi” olmuştur.

1846- 1847 tarihleri arasında Viyana Turnesini yapmıştır.

1850 Leipzig, Bremen ve Hamburg’da Robert Schumann’la beraber konser vermiştir.  Robert Schumann  Duesseldorf müzik topluluğunun yöneticisi olmuştur.

1851, Konser etkinliklerinin yanında özel piyano derslerine başlamıştır.

Çizelge 2: Clara Shumann’ın Kronolojik Performans Listesi (Devam)

1853 Robert Schumann’ın bestelerinin (Leipzig, Breitkopf ve Haertel) de basımını yapmıştır. Johannes Brahms çalışmalar yapmak için aralarına katılmıştır. Hollanda Turnesine çıkmıştır

1854 – 1855 Hannover’de piyano konseri vermiştir.

1856, Almanya, Avusturya, Prag, Budapeşte ve İngiltere’de piyano konserleri vermiştir. Clara  Robert Schumann’dan ayrı 2 yıl boyunca piyano konserleri vermiştir. Kocasının ölümünden sonra konser faaliyetlerine Brahms’ın desteğiyle devam etmiştir.

1857 İngiltere ve İsviçre Turnesini yapmıştır

1858 – 1862 İsviçre, Avusturya, İngiltere, Hollanda, Belçika, Paris Brüksel’de çeşitli piyano konserleri vermiştir.

1863 Hollanda, Fransa ve Belçika’da çeşitli piyano konserleri vermiştir.

1864 – 1871 Rusya, Prag, İngiltere, Avusturya, Macaristan, Brüksel ve Hollanda’da çeşitli piyano konserleri vermiştir

1872 İngiltere, Avusturya ve Macaristan’da çeşitli piyano konserleri vermiştir. Bu konserlerde Brahms’ın eserlerinin icrasını yapmıştır

1873 Brüksel ve İngiltere’de piyano konserleri vermiştir.

1876 Utrecht ve Londra’da piyano konserleri vermiştir.

1877 Clara, Robert Schumann'ın  tüm bestelerini toplayarak yayınlatmıştır. Utrecht, Rotterdam,Londra ve Basel’de çeşitli piyano konserleri vermiştir

1878 Frankfurt Hoch Konservatuarın’da piyano eğitimciliğine başlamıştır.

1878 50.Sanat Jübilesini Frankfurt ve Leipzig’de vermiş olduğu konserlerle kutlamıştır.

1880–1887Londra, Utrecht ve Basel’de çeşitli piyano konserleri vermiştir.

1888 Şubat ve Mart aylarında yaptığı piyano konserleri sırasında fiziksel rahatsızlıklardan dolayı piyano konserlerine ara vermiştir.

1891 Frankfurt’ta Brahms’ın “Haydn’ın Temaları Üzerine Varyasyonlar” adlı eserinin tanıtımı için özel bir konser vermiştir  Clara Schumann evinde özel piyano dersleri vermeye devam etmiştir.

Clara Schumann 26Mart 1896 da kalp krizi geçirerek hastaneye kaldırılmıştır.  Brahms İtalya’daki konser turnelerini iptal ederek Frankfurta gelmiştir. Clara Schumann 20 Mayıs 1896 ‘da ölmüştür.  Cenaze törenini Brahms düzenlemiştir.

** ÇİZELGE 1 VE 2:Sadie- Samuel, 1996, Reich, 1985, Weissweiller, 1981, Suskınd, 1980, Draheim, 1990 ve kaynakçada gösterilen İnternet sitelerinden güncellenmiştir.

 

1878 yılında Clara Schumann Leipzig ve Frankfut’ta vermiş olduğu piyano konserleriyle “50.Sanat Jübilesi”ni kutlamıştır.O dönemde müzik sanatındaki eşsiz konumu ve ünü sayesinde “Frau Kommervisition Clara Schumann” olarak adlandırılmıştır (Reich, 1985, s.292). Piyano virtüözü  olarak katıldığı konserler, resitaller ve çeşitli turne programları devam etmiştir.  Ayrıca evinde de özel piyano dersleri vermiştir.  Aynı yıl 59 yaşındayken Frankfurt Hoch Konservatuarı Piyano bölümünde baş öğretmen olarak eğitimciliğe başlamıştır (Adamson, 1998, s.300).

 

Clara Schumann 1892 yılına kadar süren öğretmenliği boyunca Frankfurt Hoch Konservatuarın’da piyano eğitimcisi olarak yalnızca temel piyano tekniklerini kavramış,müzik teorisi bilgisi olan yetenekli öğrenciler ve piyanistleri seçerek sınıfına kabul etmiştir.Kızları Marie ve Eugenie daha sonraları öğrencilerinden Nathalie Jonatha- Lazzaro Uzielli Clara Schumann’ın asistanlığını yapmışlardır.  Chicago, New York, Floransa, Edinburg, Londra (İngiltere’den gelen oldukça fazla öğrencisi vardır) Viyana ve Almanya’nın çeşitli kentlerinden gelen piyanistlerin eğitimcisi olmuştur.  En seçkin öğrencileri Leonard Borwich ve   İngiliz piyanist Fanny Davies’dir.  Yetiştirdiği diğer başarılı öğrencileri ise Clament Haris, Adalina de Lara, Mary Wurm, Mathilde Verne’dir (Reich,1985, s.295).

 

1881-1893 yılları arasında Schumann ve Brahms’ın beste çalışmalarının tümünü toplayarak komple basımını gerçekleştirmiştir (Uglow, 1989, s.486). Clara Schumann Dört Polonez Dansı (1831) ile başlıyarak tüm beste çalışmalarının -sayısı yetmişe yakın eserlerinin- arasından seçtiği 3 piyano konçertosu, lied, 4 oda müziği ve 29 solo piyano parçalarından bazılarını yayınlatmıştır.19 yy’lın kadın besteci-virtüöz olarak kabul görmüş fenomenidir. Piyano virtüözü olarak verdiği konserler ve besteleri; uzman tekniği, güzel tonu ve şiirsel anlatımlı olarak karakterize edilmiştir  (Sadie-Samuel, 1996, sf.413).

 

4. Sonuçlar

 

Tüm bu bilgiler ışığında, Çizelge 1’deki beste çalışmaları ve Çizelge 2’ deki performansları göz önünde bulundurulduğunda Clara Wieck Schumann’ın müziğe başladığı gençlik yıllarında, daha çok bestecilik yönünün ortaya çıktığı, evlendikten sonra ise daha çok icracılık yönünün ağır bastığı görülmektedir. Kocası Robert Schumann’la evliliği ve ölümünden sonra 8 çocuğun bakımı ve ailesinin geçim yükü üzerine bindiğinden bu dönemde daha çok icracı olarak piyano performanslarının devam ettiği anlaşılmaktadır. Bestecilik ve eğitimcilik faaliyetleri ise başlangıçtaki kadar olmasa bile devam etmiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere, kadın sanatçı olarak üzerine yüklenen analık misyonu yüzünden yaratıcılık ve bestecilik faaliyetlerinde tam performans gösterememiştir. Bu da kadın besteci ve müzisyenin üzerlerine düsen ek misyonlar yüzünden o dönemde erkek besteci ve müzisyen ile eşit koşullarda performans gösterme şansının olmadığını kanıtlar. Bununla beraber, piyano icracılığı, var olan yeteneğin, yaratıcılığın ve disiplinli çalışmanın dışında ek bir beceri gerektirmediğinden, Clara Schumann’ın zamanın ünlü erkek virtüözlerinden çok daha iyi performanslar gerçekleştirmesi küçük yaşlardan başlayarak babasından almış olduğu disiplinli metodik eğitime ve bu eğitime bağlı olarak kendi tarzını geliştirme becerisine bağlanabilir. Bu gerçek göz önüne alınırsa, iyi ve metodik bir eğitimin alınması ile kadın ya da erkek fark etmeden yetenekli, yaratıcı besteci ve icracıların yetiştirilebileceği kanısına ulaşılabilir.

 

5. Kaynaklar

 

Adamson, Linda G., 1998, Notable Women in World History, A Guide to Recommended Biograpies and Autobiographies, Greenwood pres, London,

                      

Aksoy, Suay, 2002, “Her büyük kadının arkasında onu eteğinden geri çeken bir erkek vardır.” Milliyet Sanat Dergisi, Sayı: 516

 

Chissell, Joan, 1989, The Master Musicians Schumann, J. M. Dent-Sons Ltd, London

 

Dieter, Kuhn, 1998, Clara Schumann Ein Lebensbach (Klavier), Fischer Taschenbach Verlag, Frankfurt

 

Draheim, J, Hoft, Brigette, 1990, “Clara Schumann” Complete Songs for Voice and Piano, 2. Vols. Wiesbanden=Breitkopt hartel

 

Evers, Renate, 1997, Clara Wieck Schumann. Biograph, Rutgers University, NJ, U.S.A

 

Kaygısız, Mehmet, 1999, Müzik Tarihi: Başlangıcından Günümüze Müziğin Evrimi, Kaynak Yay No:281, Analiz Basımevi, İstanbul

 

Kutluk, Fırat, 1997, Müziğin Tarihsel Evrimi, Çivi Yazıları, Ceylan Maatbacılık, İstanbul

 

Küçük, Ali, 2003, “ Piyano Tekniğinin Tarihi Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, Cumhuriyetin 80. Yılında Müzik Sempozyum Bildirileri (30- 31 Ekim 2003), İnönü Üniversitesi, PegamA Yayıncılık, Ankara

 

Litzmann, Bertold, 1971, Clara Schumann: ein Kunstlerleben nach Tagebuchern und Briefen, 3 vols. Reprograf Nachdi, Aufl. Leipzig, 1923. Hildesheim: Olms,

 

Reich, Nancy, B., 1985, Clara Schumann: The Artist and the Woman.Ithaca, NY: Cornell University Press

 

Sadie, Julie- A, Samuel, Rhian, 1996, The Grove Dıctıonary of Women Composers, The macmillan pres limited, ww. Norton company,London

 

Seyhanoğlu, Gülnur, 2000, Banknottaki Kadın: Clara Wieck Schumann. Hürriyetim Angora/ Müzik, 28/06/2000

 

Stephan, Inge, 1989, Ünlü Erkeklerin Gölgesinde Yetenekli Kadının Yazgısı, Çev:S.Nazlı Kaya, Atol Yayınları, Ankara

 

Stephenson, Kurt, 1969, Clara Schumann 1819/ 1969, Bonn, Bad Godesberg, 1969 Brüder Hartmann, Berlin

 

Susskınd, Pamela, 1980, New Growe Dictionary of Music and Musicians. S.v. “Clara Schumann”, Ed:Sadie, Stanley, D.C. Grove’s Dictionary, Washington

 

Tunçdemir, İlknur, 2004, “Müzik Sanatında Kadın Olgusu, Yaratıcılığı ve Besteciliği”, Kadın Çalışmalarında Disiplinler Arası Buluşma Sempozyum Bildiri Metinleri (01,04,2004), Yeditepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi,İkinci Cilt,Maraton Mat., İstanbul

 

Uglow, Jennifer, 1989, The Macmillan Dictionary of Women’s Biography, 2. Edition, Mansell Collection, London

 

Whittall, Arnold, 1989, Romantic Music, A Concise History from Schubert to Sibelius, Thames and Hudson Ltd, London

 

Weissweiler, Eva, 1981, Komponıstınnen aus 500 Jahren Eine, Kultur und Wirkangs geschichte in Biographien und Werkbeispieten, Frankfurt

 

İnternet Siteleri  

 

Clara’96 http://www.uah.edu/clara/schumann.html, 06/01/2005

C.W. Schumann, www.wwnorton.com/classical/composers/c.schumann.htm, 25/02/2005

C. W. Schumann, http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=3141, 05/03/2005

C. W. Schumann, http://www.scils.rutgers.edu/~eversr/clara.html, 06/01/2005

C. W. Schumann, http://www.karadar.com/Dictionary/wieck.html, 28/01/2005

Clara Schumann, http://www.iclassics.com/artistBio?contentId=6500, 27/02/2005

http://www.geocities.com/Heartland/Fields/8616/composerfiles/cschumman.html

 

*5 Haziran 1997, Düsseldorf 6. Uluslararası Clara Schumann Sempozyumu

*28 Mayıs 1997 Dusseldorf Clara Schumann Geleneksel Piyano Yarışması Kitapcığı

*22-24 Nisan 1995 Viyana, 9.Uluslararası Müzikte Kadınlar Kongresi Bildiri Notları

*Schamoni, Peter,(1983) “İlkbahar Senfonisi”, Film:Clara Schumann’ın Hayatı, Oyuncu:Nastassia Kinski