MÜZİK ÖĞRETMENİ YETİŞTİRMEDE PİYANO EĞİTİMİ

 

Yrd.Doç. N.İpek Kıvrak

İnönü Ünv. Eğt.Fak.

GSEB-MEABD-Malatya

 

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.209-211.

 

Toplumların gelişmişliklerinin o toplumu oluşturan bireylerin gelişmişlikleriyle doğru orantılı olduğu bir gerçektir. Ekonomik bağımsızlığını kazanmış bir ülkenin, bilim ve teknolojide ilerlemiş bir  toplumun  sanat yaşamında gerilik göstermesi  düşünülemez. Bilim, sanat ve teknoloji ilişkisini bileşik kaplar olarak tanımlayıp imgelendirmek sanırım doğru bir saptama olacaktır. Ancak; bilim-sanat ve teknolojik gelişmişliği ile çağdaşlaşmayı başarmış bir ülke sanat duyusu ve duygusu geliştirilmiş bireylerine yüksek yaşam kalitesi sunabilmektedir. Sonuç olarak bir toplumun çağdaş anlamda gelişebilmesi; bilim-teknik eğitimin yanı sıra sanat eğitiminin güçlülüğü ile gerçekleşebilir.

Müzik eğitimi, sanat eğitiminin önemli bir boyutudur. Müzik eğitimi, sanat duyusu ve duygusu, meslek uğraşısı gibi temel vazgeçilmezlerle bireysel varoluşu hazırlayan önemli bir etmendir. Bu etmenin yaşantılara aktarılması, bilim ve teknik alanlardaki gelişimi önemli ölçüde etkilemektedir.

Müzik öğretmeni; müzik eğitiminin en önemli rolünü üstlenmiş olan aktörüdür. Böylece toplumun müzik yaşantısını doğrudan etkileyebilme şansına sahip olan müzik öğretmeninin yetiştirilmesi büyük önemle ortaya çıkmaktadır. Bireyin davranışlarında müzik yaşantısı yoluyla olumlu davranışlar geliştirebilmeyi amaçlayan müzik öğretmeninin yetiştirilmesi sürecindeki programların, nereye kimi yetiştirdiğini sorgulayarak gerçeklere dayandırılmış, kendi içinde tutarlı, işlevsel hedefleri ve ilkeleri saptanmış, yaşama geçirilebilme özellikli ve öğretmenlik mesleği gerçekleri/gereklilikleri ile bağdaşık olması gerekmektedir.

Ülkemizde müzik öğretmeni yetiştirmede uygulanan sekiz yarıyıllık lisans programı dersleri üç ana gruptan oluşmaktadır:

i)                     Alan Dersleri

ii)                   Pedagojik Formasyon Dersleri

iii)                  Genel Kültür Dersleri.

Alan dersleri, “mesleki donanımın eksiklik olması” kaygısını taşıyan çeşitliliğe sahip olmak zorundadır. Bu derslerin içinde ise çalgı eğitimi önemli bir yer tutmaktadır. Piyano eğitimi; nicelik olarak yaylı çalgılar kadar olmasa da, altı yarıyıllık önemli bir dilimi kapsamaktadır. Ancak piyano alan derslerinin seçmeli dersler hariç, %50 si ile doğrudan, %30,7 si ile dolaylı olarak ilişkilidir. Piyano, müzik öğretmeninin yetiştirilmesinde %80,7 lik bir oranla alan derslerinde etkili araç niteliğindeki tek çalgıdır. Bu aracın yerinde, yararlı, etkin kullanılabilirliğini sağlamak ise piyano eğitiminin öncelikli amacını oluşturmaktadır. Çünkü öğrenci bu eğitimde giderek geliştirdiği/geliştireceği bilgi ve becerisiyle etkili biçimde piyanosunu kullanarak meslek yaşamında da yararlanacağı birikimi kazanacaktır. Böylece piyano bireyin müzik öğretmeni olarak yetişmesinde ALAN ÇALGISI, müzik öğretmenliği sürecinde ise MESLEK ÇALGISI olarak her iki boyutta da yerini almaktadır.

Piyano çalgı olarak her tür ve yoğunluktaki çoksesliliğin elde edilebileceği, gelişimini tamamlamış, tartışmasız tek çalgıdır. İşte bu özellik onu müzik öğretmeninin öğrenim ve meslek yaşamına önemli  bir üstünlükle oturtmuştur. Müzik öğretmenliği eğitiminde bu çalgının alana ilişkin kullanım özellikleri ve amacına uygun eğitimi planlanıp programlandığında genel müzik eğitimine katkıları da oldukça büyük olacaktır.

Müzik öğretmenliği lisans programı ders tanımlarında “piyano eğitimi ve öğretimi, bu programın temelini oluşturur” ifadesi yer almaktadır. Bir programın temelini oluşturan çalgının o program adına önemli bir sorumluluk yüklenmiş olduğu açıktır. Tanımdaki ifadede yerini bulan, ancak program içinde yer alış biçimiyle bu ifadeyle çelişen bir planlama karşımıza çıkmaktadır. Bu programda temeli oluşturan çalgının bireysel çalgı adı altında okutulan çalgılardan biri olduğu hemen göze çarpmaktadır. Altı yarıyıl okutulan bir çalgının sekiz yarıyıl okutulan bir başka çalgıya oranla ne kadar temel olduğu tartışılabilir. Görülüyor ki bu program, piyanonun müzik öğretmeni yetiştirme ve müzik öğretmenliği süreçlerindeki önemini kavramış, ancak yaşama geçirilebilecek düzenlemeyi benimseyememiştir. Bu alanda piyanonun önemi, bir anlamda tıp eğitiminde biyolojinin, mühendislik eğitiminde matematiğin rolü ve önemini akla getirmektedir.

Bir çalgının evrensel teknikleriyle öğrenilmesi oldukça zorlu ve uzun süreç gerektirmektedir. Hiçbir çalgıda onsekiz yaş üstü başlayarak altı yarıyıl gibi kısa bir eğitimle evrensel sanat platformuna taşınabilecek bir icraat gerçekleştirilmesi beklenemez. Bu nedenle sanatçı-icracı yetiştirme işi ile müzik öğretmeni yetiştirme işi birbirinden çok farklı programlarla yapılmaktadır. Bu programların yürütülmesinde görev alan eğitimciler de doğal olarak farklı programlarda eğitilmiş, nitelik açısından da farklı formasyon taşımaktadırlar. Bu bakış açısıyla müzik öğretmenliği adına piyano  eğitiminin yeniden tartışılması ve amaca hizmet verebilen programlarının oluşturulması kaçınılmazdır.

Müzik öğretmeni yetiştiren programların piyano eğitimi programlarının oluşturulmasında iki önemli noktadan hareket etmek gereklidir:

I-                     Müzik öğretmenliği programına kabul edilmiş, ancak bir çalgıya başlama yaşının çok üzerinde yaş özelliği taşıyan birey özellikleri,

II-                   Ana hedefi müzik öğretmenliği olan bir programın içinde yer almasının getirdiği özellikler.

Bu programda piyano eğitimindeki hedef ile piyano eğitiminden beklenen hedefler ayrı ayrı saptanmak zorundadır. Piyano eğitiminin hedeflerini piyano eğitiminden beklenen hedefler yönlendirmeli ve belirlemelidir. Öncelikle piyano eğitiminin kendisiyle ilişkili alan derslerinin eğitiminden  kopuk programlarla yürütülmesi düşünülemez. Bu derslerle eşgüdümlü, aynı zamanda aynı noktaya düşen bir anlayışın oluşması zorunluluktur. Örneğin özellikle solfej eğitiminin hazırlayıcılığı göz önüne alındığında her iki alanda da etkili, zaman kazandırıcı, pekiştirici veya tamamlayıcı ilkeler benimsenmesi ve eş zamanlı programların uygulanması zamana karşı olumlu sonuçlar yaratacaktır. Armoni dersinin uygulama alanı olan piyanonun aktif olarak bu derste kullanımı zorunlu ve gereklidir. Böylece doğal olarak armoni dersinin piyano dersine aktarımı söz konusudur. Bu aktarım, piyano eğitiminin programlarının hazırlanışını yönlendirmede belirleyici, öğrencinin meslek yaşamına yönelik birikimini oluşturmasında ise somut öngörüler saptamasına yardımcı olacaktır.  Müzik öğretmeni adayı için gerekli en önemli zenginlik ise çeşitlilik içeren “eğitim müziği dağarcığı”na sahip olmasıdır. Çünkü alanda kazanılan tüm bilgi ve becerilerin uygulamaya dönüşeceği, ana hedefin gerçekleşmesinde araç olarak yararlanacağı zengin bir dağarcığa gereksinimi olacaktır. Bu dağarcığın piyano eşlikleriyle oluşturulmasını amaçlayan bir anlayış piyano eğitiminin vazgeçilemezi olarak düşünülmelidir. Böylece uygulama ve onu hazırlayan özel öğretim yöntemleri dersi içinde işlevini yerine getirebilmesi gene bu eğitimin öncelikli kaygısı olmak zorundadır.

Müzik öğretmeninin yetiştirilmesi sürecinde alan çalgısı öğretmenliği sürecinde ise meslek çalgısı olarak her iki boyutta da önem kazanmış bu çalgının gerekleri ve gerçeklerinin belirlendiği yaklaşımlar içeren eğitim programlarının oluşturulması bir zorunluluktur.

Müzik öğretmenliği programlarındaki piyano eğitimi programlarının oluşturulmasında:

i)                     Çalgıya başlama yaşı dikkate alınarak,

ii)                   Müzik öğretmenliği ana hedefinden hareketle hedeflerini belirlemiş,

iii)                  Piyano eğitiminden alan içi beklentilere cevap verebilecek niteliklerin kazandırılması amaçlanmış,

iv)                  Alan içinde kendisiyle ilişkili diğer derslerin programlarıyla eş zamanlı, eşkonulu olmayı ilke edinen,

v)                    Piyano derslerinin alan derslerine, alan derslerinin piyano derslerine aktarımını benimsemiş,

vi)                  Özellikle eğitim müziği dağarcığı eşliklerini de kendi dağarcığı içinde barındırabilen,

vii)                 Öğretmenlik uygulamasında ve öğretmenlik mesleğinde işgörüsü yüksek kullanımı yaratacak beceriyi kazandırmayı planlayan,

viii)               Kendisini günün gereklerine göre gözden geçiren, sorgulayan, yenileyip değiştiren ve daha çok işlevsellik kazandırma kaygısı taşıyan hedefler, ilkeler, yöntem ve yaklaşımlar belirleme gereksinimi vardır.

Sonuç olarak müzik öğretmenliği lisans programının müzik öğretmenliği hedefi göz ardı edilmeden ve bu hedefi gerçekleştirebilmeye yönelik gerçeklerden ödün vermeden alan derslerini tartışmaya ve yeniden gözden geçirmeye gereksinimi vardır. İyi bir müzik öğretmeninin yetiştirilmesinde piyano ve öğretmenliğinde piyano kullanımına yönelik çeşitli yaklaşımlarla donatılmış piyano eğitimi programlarının oluşturulup ana program içinde süre ve işleniş planlamalarının yeniden yapılarak yerini alması adına çalışmalar yapılmalıdır.