MÜZİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ELEMANLARININ

MESLEKİ SORUNLARININ YÖNETSEL BOYUTTA BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

               

Öğr. Gör. Gülşen Erdal

Kocaeli Ünv.

GSF-Kocaeli

 

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.317-322.

 

Bu araştırmanın amacı Türkiye ‘deki eğitim fakültelerine bağlı müzik eğitimi bölümlerindeki öğretim elemanlarının algılarına göre  mesleki sorunlarının yönetsel boyutunun belirlenmesidir.Bu amaca yönelik olarak müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının mesleki sorunlarından  yönetsel sorunlarına ilişkin algı düzeyinin ;

-Cinsiyet

-Kıdem

-Branş

-Mezun oldukları son okul türüne göre    anlamlı farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir.

Araştırma anket-survey yöntemiyle yapılmıştır.Araştırmanın evrenini Türkiye’deki  13 müzik eğitimi bölümü oluşturmaktadır.”Araştırmada gerekli bilgileri toplamak için  iki araç kullanılmıştır.”Bilgi Formu” ve “Müzik Eğitimi Bölümü Öğretim Elemanlarının Mesleki Sorunları Anketi”.Bilgi formu müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının cinsiyet ,kıdem,branş ve mezun oldukları son okul türünün saptanması amacıyla kullanılmıştır.Anket ,araştırmacı tarafından geliştirilmiştir.Araştırmada kullanılan veriler “Müzik Eğitimi Bölümü öğretim elemanlarının mesleki sorunları anketi” yoluyla elde edilmiştir.Anket bu alanda yurt içinde ve dışında ilgili  araştırma literatürünün araştırmacı tarafından  incelenmesi ile hazırlanmıştır.Anketin geçerliğinim belirlenebilmesi amacıyla  ölçme aracındaki her maddenin  madde analizi sonucunda  aldığı değer ile ,ölçme aracının tümünden alınan toplam değer arasındaki  ilişki incelenmiştir.Her madde ile testten alınan  puanlar arsındaki korelasyonlar hesaplanmış ,katsayıların düşük olduğu  test maddelerinin yeterince güvenilir olmadığına karar verilmiştir.Katsayıları 0.5 ten küçük olan maddeler ölçme aracından  çıkarılmıştır.Madde-test korelasyonu  sonucunda  Cronbach .... =.95 hesaplanmıştır.Geçerliği ve güvenirliği sağlanan anketi 48 sorudan oluşmaktadır.31-48. sorular yönetsel sorunları taramaya yönelik hazırlanmıştır.5 dereceli yanıt şıkkına sahiptir.Puan grupları beşli ölçeğe bölünerek algılama düzeyleri  “çok az” ,”orta derecede” ,”çok”,”pek çok” olarak belirlenmiştir.Yüksek puan sorunların yüksek düzeyde algılandığının , düşük puan ise düşük düzeyde algılandığının  bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Örneklem grubundaki  7 müzik eğitimi bölümündeki 99 öğretim elemanına uygulanmıştır.Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının  istenilen bilgileri içtenlikle ve yansız olarak verdikleri kabul edilmektedir.Verilerin istatistiksel çözümlemeleri  t testi ,Tukey testi ,varyans analizi, Kruskal Wallis varyans analizi , Mann-Whitney U testi ile yapılmıştır.Bulgular düzenlenerek yorumlanmıştır.

Araştırma bulgularına göre ,müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının  yönetsel sorunlara ilişkin  algıları :

-Cinsiyet

-Kıdem

-Branşa   göre anlamlı farklılık göstermekte ,

-Mezun olunan son okul türüne göre   ise anlamlı farklılık göstermemektedir.Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlara ilişkin algıları  ise “çok” ve “pek çok “ düzeyde  bulunmuştur.Sonuçlara ilişkin tablolar aşağıda verilmişti.Bu datalar 1996-1997 eğitim-öğretim yılında yapılmış olan araştırma ile sınırlıdır.

MÜZİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ  ÖĞRETİM ELEMANLARININ YÖNETSEL SORUNLARI

Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının, eğitim politikalarının öğretim programlarına yansıması ile gerek yönetsel, gerekse öğretimsel sorunlar ile karşılaştıkları bilinmektedir.

Bugün ülkemizde eğitimin tüm yükünü taşıyan öğretim elemanlarının ve öğretmenlerin geçmişten günümüze artarak devam eden sorunlarını elen alan araştırmalar, bu çalışmaya kaynak teşkil etmiş, branşlar için yapılan araştırmalar örnek alınarak, eğitimin önemli bir alanı olan sanat eğitimi içinde yer alan müzik eğitimi alanına uygulanmıştır. Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarının belirlenmesi ve çözüm önerilerinin ortaya konması bu çalışmanın temelini oluşturmuştur.

Öğretim elemanlarının yönetsel alanda karşılaştıkları sorunlardan bazıları şöyle sıralanabilir; Müzik eğitimi bölümlerinin yapısı ve içeriği gereği, çalışma programlarının farklı ve yoğun olmasından dolayı öğretim elemanlarını ağır bir çalışma ortamına soktuğu bilinmektedir. Bu yoğun ortam içinde akademik çalışmalarını da  sürdürmekte olan öğretim elemanlarına gereken anlayış ve desteğin yönetim tarafından sağlanmasını ivedilikle ön plana çıkarmaktadır. Bu destek ve ortamın sağlanmadığı durumlarda ise öğretim elemanları ile yönetim arasında bazı çatışmaların ortaya çıkmasının kaçınılmazlığı düşünülebilir. Bu kurumlarda sözleşmeli personel olarak görev yapan öğretim elemanlarının görev sürelerinin yenilenmesinde yönetimin gereken önemi göstermediği durumlarda öğretim elemanlarının mesleki güvenceleri konusunda endişe duydukları söylenebilir. Yine müzik eğitimi bölümlerine öğretim elemanı alımının ve görev sürelerinin uzatılmasının, atanmanın ve idari görevlere getirilme işlemlerinin, bölümün yapısına müzik eğitimi alanının özelliklerine, ünvanın ve görevin gerektirdiklerine uygun biçimde nesnel ve tutarlı esaslara bağlı olması gerekmektedir. Gereken nitelikleri taşımayan kişilerin bu görevlere getirilmesinin örgütsel çatışmaya neden olacağı açıkça görülebilir. Tüm müzik eğitimi bölümlerinde çalgı dersleri maddi açıdan ülkeye yarar sağlaması düşünülerek teorik dersler kategorisine alınmakta öğretim elemanları bölümün içeriği ve yapısı gereği bu dersleri öğrenciler ile birebir işlemek durumundadır. Müzik eğitimi alanında bazı derslerin toplu sınıf dersleri, bazı derslerin grup, bazı derslerin de bireysel yapılma zorunluluğu vardır. Alanın kendi doğal özelliğinden kaynaklanan bu gerçeği fark edemeyen yöneticilerin, bireysel derslerin olamayacağı, derslerin en az sınıf ya da anfi düzeni içinde yapılması gerektiğini ileri sürerek eğitim-öğretim ortamında motivasyon unsuruna olumsuz etkileri bulunduğu bilinmektedir. 1990-1993 yılları arasında çoğu üniversitede ücretlerin ödenmediği tarihi bir gerçektir. Bakış açılarında ki farklılığı müzik eğitimi bölümlerinde eğitim müziği türünün seçiminde öğretim etkinliklerini yürüten öğretim elemanlarının da karara katılımında büyük önem taşıdığı bilinmektedir. Nadir olarak rastlansa da yöneticilerin alan dışından olmasının müzik eğitimi bölümünün yapısını ve işleyişini kavramalarında sorun oluşturarak öğretim elemanlarına tam danışmanlık yapmalarını önleyebilecektir.

Müzik eğitimi bölümlerinde, öğretim elemanlarının müzik eğitimi ana sanat dalında görevli oldukları dikkate alınarak, yönetimin devlet konservatuarlarındaki eşdeğerler gibi sanatçı öğretim elemanlığı statüsünden yararlanmaları için gereken önemi vermesinden dolayı müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının maddi ve manevi alanlarda sorunlarla karşılaşacağı düşünülebilir. Müzik eğitimi alanında lisansüstü öğretim programlarında doçentlik bilim dalları listelerinde “müzik eğitimi’nden sonra “ses eğitimi”  “çalgı eğitimi”  “Müzik kuramları eğitimi” ana bilim – ana sanat dallarına yer verilmemesi ve doçentlik sınavlarının bu dallara göre yapılmaması, öğretim elemanlarını bu sınavlarda tüm alan bilgisine hazırlanmak durumunda bıraktığından açık bir sorun olarak görülebilir.

Yapılan bu araştırma ile, müzik eğitimi alanında bazı mesleki sorunlarla karşılaştıkları düşünülen öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarının  çözümüne  yol gösterici bulgular elde edilmesi amaçlanmıştır.

Bugüne kadar müzik eğitimi kurumlarında öğretim elemanlarının yönetsel sorunları yeterince araştırılmamış,incelenmemiştir. Bu sorunların bir kısmı sistemleşerek öğretim elemanlarının yaşamında yerleşmiş durumdadır. Müzik eğitimine ilişkin sorunlar çoğu kez, mesleki amaçlı temellerden soyutlanarak ele alınmakta, bu nedenle de sağlıklı çözümlere ulaşmamaktadır. Müzik eğitimi sürecinin geliştirilmesi çabalarında bu alanda görev yapan öğretim elemanlarının başlıca sorunlarının belirlenmesi öncelik taşımaktadır. Bu araştırmayla ülkemizdeki eğitim fakültelerine bağlı müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının başlıca sorunlarını tespit etmeyi amaçlayan bir ölçme aracı geliştirilmiştir bu ölçme aracıyla öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarını nasıl algıladıkları belirlenerek öğretim elemanlarının müzik eğitiminde etkili olabilmeleri için araştırmanın bulguları doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.

MÜZİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ELEMANLARININ YÖNETSEL SORUNLARINA  İLİŞKİN ALGI DÜZEYLERİ

Tabloda 2 de yer alan grupların yönetsel sorunlarını algılamalarına ilişkin puan ortalamalarına göre sorunlarını “çok” ve “pek çok” düzeyde algıladıkları söylenebilir.Marmara ,Uludağ,Abant İzzet Baysal ve Pamukkale Üniversiteleri öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarını  algılamalarına ilişkin  puan ortalamaları “çok” düzeyde ,Dokuz Eylül ,K.T.Ü. öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarının “pek çok “ düzeyde  algılandığını göstermektedir.Puan grupları içinde yer alan  yeni kurulmuş üniversitelerde görev yapan öğretim elemanları  kuruluş aşamasında  yaşanan sorunların yoğunluğu nedeni ile  geçmişi daha eski olan üniversitelerde görev yapan  öğretim elemanları  ise geçen süre içinde sorunların giderek artması ve çözüme ilişkin girişimlerin yetersizliği nedeniyle  sorunlarını yönetsel boyutta “çok”  ve “pek çok” düzeyde algılamış olabilirler.

 

 

 

MÜZİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ELEMANLARININ YÖNETSEL SORUNLARINA  İLİŞKİN ALGILARININ CİNSİYET-KIDEM-BRANŞ VE MEZUN OLUNAN SON OKUL TÜRÜNE  GÖRE GÖSTERDİĞİ FARKLILIKLAR

a )Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlara ilişkin algılarının Cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirleyebilmek için veriler üzerinde yapılan “t testi”  sonuçları tablo tablo 2.1 de verilmiştir.

 

 

Tablo 2.1’de görüldüğü gibi öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin algılarının cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermesi kadın ve erkek öğretim elemanlarının üstlenmiş oldukları sosyal rollerle ilgili olabilir.

Cinsiyetten kaynaklanan algılama farklılıkları biyolojik etkenler ve çevrenin etkisiyle ortaya çıkmış olabilir. Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarını algılamalarında yönetim ile kurulan iletişimin yönetimin objektif ve demokratik esaslara dayanmasının öğretim elemanlarının sorunlarının çözülmesinde yönetimin tavrının etkili olduğu söylenebilir.

Erkek öğretim elemanlarının kadın öğretim elemanlarına göre yönetsel sorunlarını işlerini daha fazla benimsemeleriyle ilgili olarak daha etkili algılamaları ve yönetime bu sorunlarını açıkça aktarmalarından kaynaklanmış olabilir. Kadın öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarını erkek öğretim elemanlarından daha az etkili algılamalarının ise, kadın öğretim elemanlarının yönetimle daha ılımlı ve hoşgörülü bir iletişim kurmaları ve sosyal rollerle  ilgili olabileceği düşünülebilir.

b) Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin algılarının  Kıdeme göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirleyebilmek için  veriler üzerinde  tek yönlü varyans analizi yapılmış ,sonuçlar tablo 2.2 de verilmiştir.Tabloda görüldüğü gibi  kıdem ile yönetsel sorunlarını algılamaları arasında anlamlı farklılık bulunmuş ,bu farklılığın hangi grubun lehine olduğunu  belirleyebilmek için Tukey testi yapılmıştır.(Tablo 2.3.)Kıdemi 16 yıl ve üstü olan öğretim elemanları ile ,kıdemi 0-5 yıl  ,6-10 yıl ,11-16 yıl olan öğretim  elemanlarının yönetsel sorunlarını algılamaları arasındaki farklılık 16 yıl ve üstü  kıdem grubunda yer alan   öğretim elemanlarının lehinedir.Bu farklılığın  16 yıl ve üstü kıdem grubunun lehine olması  bu gruptaki öğretim elemanlarının  mesleki hizmet sürelerinin fazlalığı nedeniyle  yönetsel sorunlarının çözümüne yönelik beklentilerinin azalması nedeniyle  sorunlarını açıkça ifade etmelerinden kaynaklanmış olacağı düşünülebilir.

 

 

 

c) Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlara ilişkin algılarının  branşa göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini  belirleyebilmek için  veriler üzerinde yapılan tek yönlü varyans analizi sonuçları tablo 2.4 te  verilmiştir.Elde edilen bulguya göre öğretim elemanlarının  yönetsel sorunlarına ilişkin algıları branşlarına göre anlamlı farklılık  göstermektedir.Farkın hangi grubun lehine  olduğunu belirleyebilmek için yapılan Tukey testinde (Tablo2.5) branşı çalgı eğitimi  olan öğretim elemanları ile branşı ses eğitimi olan öğretim elemanları arasında ve branşı müzik kuramları olan öğretim elemanları ile ses eğitimi olan öğretim elemanlarının  yönetsel sorunların algılamaları arasında anlamlı farklılık olduğu görülmektedir.Bu farklılıklar  çalgı eğitimi branşında yer alan öğretim elemanlarının lehinedir.Çalgı eğitimi branşında görev yapan öğretim elemanları yönetsel sorunlarını  çalgı eğitimi sürecinde karşılaşılan araç-mekan sorunlarının ses eğitimi sürecine göre daha fazla olmasından dolayı daha üst düzeyde algılamış olabilirler. Müzik kuramları ve ses eğitimi branşlarında görev yapan öğretim elemanlarının yönetsel sorunları algılamaları arasında ki anlamlı farklılık  müzik kuramları branşında görev yapan öğretim elemanlarının lehinedir. Bunun sebebi  müzik kuramları branşının  çok geniş bir alanı kapsayarak müzik eğitimi alanıyla  ilgili yönetmeliklerin ve özelliklerin pek çoğununda bu alanla ilgili olmasından kaynaklanmış olabilir.

 

 

 

 

d)Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin algılarının mezun oldukları son okul türüne  göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirleyebilmek için  yapılan tek yönlü varyans analizi  sonuçlar tablo 2.6 da verilmiştir.Sonuçlara göre  öğretim elemanlarının  yönetsel sorunlarına ilişkin  algıları ile mezun oldukları son okul türüne göre anlamlı farklılık göstermiş , bu durum müzik eğitimi alanının yönetsel konumunun bir bütünlük içermesi nedeniyle sorunların tüm müzik eğitimi bölümlerinde birbirine benzer şekilde ortaya çıkmasından kaynaklanmış olabilir.Dolayısıyla yönetsel sorunların algılanmasında öğretim elemanlarının  görev yaptıkları kurumların yönetsel yapılarının benzerlik göstermesi eğitim fakülteleri yönetmeliklerinin ülke genelinde aynı şekilde etkili olmasıyla ilgili olduğu düşünülebilir.

 

 

SONUÇ  VE ÖNERİLER

Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının  yönetsel sorunlarına ilişkin algıları cinsiyete ve çalıştıkları kuruma göre anlamlı farklılık göstermektedir.Bu bulgunun Türk toplumundaki algılama kalıplarının , kadın ve erkek öğretim elemanlarını belirli kalıplar içinde algılamaya yöneltmesi ve toplumun kadın ve erkek öğretim elemanlarına belirli sosyal roller  yüklemesinden kaynaklandığı düşünülebilir.Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlara ilişkin algıları arasında kıdeme göre anlamlı farklılık görülmüştür.Kıdem grupları arasında görülen bu farklılığın mesleki hizmet sürelerinin yönetsel sorunların algılanmasını etkilemesinden kaynaklandığı söylenebilir.Yine öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin algıları arasında branşa göre anlamlı farklılık görülmüştür.Branşlar arasındaki eğitim süreçlerinin değişik özellikler taşımasını  branşa göre yönetsel sorunların algılanmasında farklılığa neden olduğu düşünülebilir.Öğretim elemanlarının yönetsel sorunlara ilişkin algıları mezun oldukları son okul türüne göre ise farklılık göstermemektedir.Bu durum yönetmeliklerin tüm kurumlarda aynı olmasından kaynaklanmış olabilir. 

ÖNERİLER

-Müzik eğitimi  bölümü öğretim elemanlarının mesleki sorunlarına ilişkin araştırmaların sistemli bir şekilde yapılmasının , sorunların çözümünde hızlandırıcı bir süreç niteliği taşıyacağı düşünüldüğünden araştırmaların sistemli olarak yapılması önerilmektedir.

-Farklı sosyo-ekonomik çevreler müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının mesleki sorunlarını arttırıcı ya da azaltıcı nitelik taşıyabileceğinden araştırmacıların araştırmalarını farklı sosyo-ekonomik çevrelerde yapmalarının yönetsel sorunların çözüm önerilerinin belirlenmesinde etkili olacağı düşünülmektedir.

-Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin  araştırmalar yapılırken  , araştırmacıların bölümlerdeki yönetimin yapısının ve öğretim programlarının incelenmesinin ölçme aracının geliştirilmesinde etkili olacağı söylenebilir.

-Müzik eğitimi bölümü öğretim elemanlarının yönetsel sorunlarına ilişkin yapılacak araştırmaların ,müzik eğitimi sürecinin geliştirilmesi açısından düzenli bir şekilde yapılmasında yarar görülmektedir.

-Yerel kültür özelliklerinin eğitim sürecinde müzik eğitimi bölümlerinde  eğitim sürecinde etkili olabileceğinden ,öğretim elemanlarının yönetsel sorunları ile ilgili araştırmaların ülke çapındaki tüm müzik eğitimi  bölümlerinde yapılması önerilmektedir.