MÜZİK EĞİTİMİ BÖLÜMLERİNİN GİRİŞ-YETENEK SINAVLARINA BAŞVURAN ADAYLARIN

 MÜZİKSEL İŞİTME-YİNELEME SINAVINDAKİ SORU TİPLERİNE GÖRE

BAŞARI  DURUMLARININ  BELİRLENMESİ

 

 

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.232-239.

GİRİŞ

 

Müzik eğitimi veren kurumların öğrenci alımı, bu alana ilgi duyan yetişmiş, kısmen yetişmiş ya da hiç yetişmemiş adayların sınanması ve değerlendirilmesi sonucunda yapılır. Bunun için bu kurumlarda öğrencilerin müziğe yatkınlık derecelerini anlamaya yönelik sınavlar geliştirilmiştir. Zaman içerisinde bu sınavlar kapsam ve içerik yönünden gelişme, değişme göstermiştir. Zaman zaman tek aşamalı işitme-yineleme sınavı, iki aşamalı  işitme-yineleme sınavı ya da müziksel algılama testine ek olarak işitme-yineleme sınavı biçiminde uygulanmıştır. Yapılış biçimi ne olursa olsun bütün bu sınavların yapılış amacı baş vuran adaylar içerisinden belirlenen kontenjana uygun sayıdaki en başarılı adayları saptamaya yöneliktir. Bu sınavların biçimi ve soruların zorluk dereceleri aday sayısındaki yoğunluk, adayların ön yetişme durumları, kurumların hedefledikleri programlara göre değişme göstermektedir. Bu araştırma 2000-2001 öğretim yılında Türkiye’de farklı bölgelerdeki üç müzik eğitimi bölümünün uyguladığı giriş yetenek sınavlarından elde edilen verilere dayalı olarak yapılmıştır.

 

Araştırmanın Amacı :

Araştırmanın amacı; müzik eğitimi bölümlerinin giriş yetenek sınavlarının işitme-yineleme bölümünde sınavın alt boyutlarını oluşturan sorulara alınan yanıtlardan yola çıkarak adayların hangi tip sorularda ne kadar başarılı olduklarını belirlemektir. 

 

Araştırmanın Önemi :       

Gerek alan uzmanları, gerekse uzman olmayan fakat müziğin diğer alanlarında uzman olan kişiler tarafından yapılan bu sınavların Müzik Eğitimi Bölümlerine öğrenci seçerken öğrenci kaynaklarının işitsel özelliklerini ortaya çıkarıp, hazırlanacak soruların bu özelikler dikkate alınarak gözden geçirilmesinin sağlanması bakımından önemlidir. Uygulanan sınavlarda soru tiplerinin ne denli işleyip işlemediğini ortaya çıkarması beklendiğinden dolayı da ayrıca önemlidir.

 

YÖNTEM

 

Bu bölümde; evren ve örneklem, verilerin toplanması ve çözümlenmesi, verilerin analizi ile ilgili çalışmalar yer almaktadır.

 

Evren ve Örneklem :

Bu araştırmanın evreni Ankara Gazi üniversitesi Gazi  Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Bölümü, Erzurum Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Bölümü, Urfa Harran  Üniversitesi Fen Edebiyat  Fakültesi Müzik Eğitimi bölümlerinin yapmış oldukları 2000-2001 Eğitim-Öğretim yılı giriş yetenek sınavlarıdır.Bu evren çalışma evreni olup, aynı zamanda araştırmanın örneklemini teşkil eder.Örneklem bulgularının bir evrene genellenmesi söz konusu değildir.Bu ilkeden hareketle yapılan veri analizi, grupların gözlenen istatistiksel bulgularının sadece betimsel düzeyde yorumlanması ile sınırlandırılmıştır.

 

Tablo 1. Örneklem Gruplarını Oluşturan Öğrenci Sayısı.

 

Verilerin Toplanması  ve Çözümlenmesi :

Bu araştırmada; Ankara, Erzurum, Urfa Müzik Eğitimi Bölümlerine ait sınav yönergeleri, konu ile ilgili yazılar ve araştırmalar incelenmiş, veriler kaynak tarama yöntemi ile toplanmıştır. Araştırma için gerekli tüm veriler 2000-2001 Eğitim- Öğretim yılının giriş sınav sonuçlarıdır.

 

Giriş yetenek sınavlarında adaylara yöneltilen müziksel işitme-yineleme bölümünün alt boyutlarını oluşturan soru tipleri öncelikle başaran, başaramayan ve genel başarı durumu çizelgeleri; “tabarak sunulmuştur.

 

Verilerin Analizi :

Elde edilen bilgiler ışığında adayların giriş sınavlarındaki başarı ve başarısızlık durumları incelenmiştir. Sınava giren 732 adayın almış  olduğu  notlar  incelenerek başarı durumları hakkında somut bilgiler elde edilmiştir.

 

Verilerin çözümlenmesinde betimsel tekniklerden ( “Delphi: İstatistiki veriler”, “Excel : Grafik”, “Word: yazım” ) yararlanılmıştır. Bulgular ( n ) birey sayısı, (%) yüzde ile ifade edilmiştir.

 

BULGULAR  VE  YORUM

 

Tablo 2.Tek Ses İşitmede Genel Başarı Durumu.

 

Bu sonuca göre tek sesleri tekrarlamada adayların oldukça başarılı kabul edilecek bir oran etrafında kümeleştiklerinden bu soru tipinin çok seçici olduğunu söylemek güçleşmektedir. Bu soru tipinin giriş sınavlarının yalnız birinci aşamasında yer alması ya da hiç  yer almaması da bu düşünceyi doğrular niteliktedir.

 

Tablo 2.1.Tek Ses İşitmede Soruların Tamamına Verilen Doğru Yanıtlara Göre   Başarı Durumu.

 

Bu sonuca göre tek ses sorularının tamamına verilen  yanıtlardaki başarı oranının çok yüksek oluşu adayların, bu soru tipine çok iyi hazırlandıklarını ve  bu alandan yeterince birbirlerini eleyemedikleri görülmektedir.

 

Tablo 3. İki Ses İşitmede Aralıklara Göre Genel Başarı Durumu.

 

Tablodan da  anlaşıldığı gibi seslerin birbirlerine çok yaklaştığı ya da uzaklaştığı aralıklarda (B2 ve k7) duyulmada başarı oranının en düşük değerlerde gerçekleştiği, büyük üçlüden başlayıp küçük altılıya uzanan dilimlerdeki aralıklarda başarı oranının yüksek değerlerde gerçekleştiği görülmektedir. Ayrıca başarı oranının yüksek çıktığı bu aralıklarda başarı grafiğinin mesafe genişledikçe giderek düştüğü gözlenebilmektedir.

 

Tablo 3.1.İki Ses İşitmede Aralıkların Tınısal Özelliklerine Göre Başarı Durumu.

 

Tabloda aralıkların tınısal özelliklerinin, duyulma oranlarında etkili olduğu görülmektedir. Uyumlu ya da uyumsuz grubun karakteristik aralıklarında duyma oranında düşme izlenmektedir. Mükemmel kaynaşma olarak kabul edilen beşli aralıkta ikinci sesin varlığının adaylarca yeterince fark edilmediği görülmektedir. Yakın,orta ya da uzak mesafede de olsa uyumsuz tınıların adaylarca daha zor algılandığı söylenebilir. Türk müziği armoni sisteminde dörtlü aralığının çözüm olarak kabul edilmesi ve geleneksel çalgılarımızdan bir çoğunun akort sisteminde yaygın olarak kullanılan bir aralık olmasının bu soru tipinde başarının yükselmesinde etkili olduğu düşünülebilir.

 

Tablo 4.Üç  Ses İşitmede Genel Başarı Durumu.

 

Üç ses işitmede akor seslerinin arpejlenmesindeezgisel oluşlarına göre başarı oranlarının değiştiği söylenebilir. Her grup içindeki akorlardan  minör olanların majör olanlara kıyasla adaylar tarafından daha rahat algılandığı izlenmektedir. Beşinci sırada izlenen majör birinci çevirim (M3/6),  altıncı sırada izlenen dört-yedi (4/7) ve yedinci sırada izlenen eksik beşli (-5) akorlarının duyulma yüzdelerindeki düşüklük nedeniyle adayları oldukça zorladığı, bu nedenle eleme sınavları yerine seçme sınavlarında daha etkili olabileceği görülmektedir.

Tablo 4.1.Üç Ses İşitmede Majör-Minör Akorların Durumlarına Göre  Başarı   Durumu.

 

Başarı oranının belirgin olarak yüksek görüldüğü majör ve minör    temel (3/5) akorlarında, akorların temel ses üzerine kurulu olmalarının çok etkili olduğu söylenebilir. Majör ve minör ikinci çevirim (4/6) akorunun birinci çevirim (3/6) akoruna göre, duyulma oranının yüksek oluşunda  çevirimin arpejlendiğinde ezgiselliğinin etkili olduğu düşünülmektedir.

Tablo 4.2.Üç   Ses   İşitmede   Akorların     Yapılarına     Göre Başarı  Durumu.

 

Uyumlu grup akorları  içerisinde minör akorların % 16 gibi anlamlı sayılabilecek bir farkla majör akorlara göre adaylar tarafından daha kolay algılandığı, disonans akorların bu gruptan koparak çok daha zor algılandığı söylenebilir.

Tablo 5.Dört Ses İşitmede Genel Başarı Durumu.

 

Adayların başarı durumlarında, akorların yapılarına göre işitmesinde  önemli bir değişiklik olmadığı, genel olarak dört ses işitmede başarı oranının çok düşük olduğu söylenebilir. Üç sesli akorlara göre ses sayısının daha fazla olması ve bu akorların disonans unsurları içermesinin adayların şimdiye kadar ki yaşamlarında böylesi yoğunlukta çok sesli müzikleri aktif olarak yeterince bilinçli bir şekilde kullanmayışlarının başarı oranının bu denli düşük çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

 

Tablo 6. Ezgi İşitmede Ölçülere Göre Başarı Durumu.

 

Adayların müziksel bellekleri ile ilgili en önemli verilerin ortaya çıkarılmasında çok etkili bir soru tipi olan ezgi işitmede, ezgilerin birinci ölçülerinde başarı oranının yüksek olduğu, ikinci ölçüde başarı oranının  % 50’den daha fazla oranlarda düştüğü, bu orandaki düşüşün üçüncü ölçüde de gerçekleştiği, çok anlamlı kabul edilemeyecek bir oranda dördüncü ölçüde yükseldiği görülmektedir. Dördüncü ölçülerde görülen bu yükselişte ezgilerin eksen sesiyle bitmiş olmalarının etkili olduğu söylenebilir. Üzerine üç ölçünün eklenmesine rağmen birinci ölçülerdeki başarı oranının diğer ölçülere oranla çok yüksek oluşu ezgilerin başlangıcının bellekte çok önemli izler bıraktığını göstermesi bakımından oldukça önemli bir bulgu olduğu söylenebilir. Başarı grafiğinin, ezgilerin tonal ya da makamsal oluşlarına göre değişmediği ancak, tonal ezgide izlenen grafiğin daha düşük bir başarı oranı ile makamsal ezgide de sürdürüldüğü gözlenmektedir.

 

Tablo 6.1. Ezgi İşitmede Motiflere Göre Başarı Durumu.

 

İki ölçüden oluşan motiflerde, tablo 5.de görülen birinci ölçülere ait % 68,9 ve %64 olarak beliren başarı oranının %28,5 ve %23,4lere düştüğü, ikinci ölçülere ait %32,7 ve %25,8 olarak beliren başarı oranının %14,3 ve %6,2lere düştüğü  görülmektedir.

 

Tablo 6.2.Ezgi İşitmede Ezgilerin Tonal ve Makamsal Oluşlarına Göre Tamamının Duyulmasındaki Başarı Durumu.

 

Tablo 6. ve 6.1. de olduğu gibi ölçü ve motiflerin işitmesinde makamsal ezgilerin duyulmasındaki başarı durumundaki tonal ezgilere göre düşüklük, ezgilerin tamamının duyulmasındaki oranlara da yansımıştır.

 

Tablo 6.3.Ezgi İşitmede Ezgilerin Tamamına Verilen Doğru Yanıtlara Göre   Başarı Durumu.

 

Ezgilerin tamamına verilen doğru yanıtlardaki başarı oranının % 1gibi çok düşük düzeylerde gerçekleşmesi, mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda işitme eğitiminde dikte ile ilgili başarıya ulaşmada önemli engellerden birisi olarak açıkça görülmektedir. Giriş sınavlarında puanlamada ezgilerin tamamına verilen doğru yanıtların ancak doğru kabul edilmesi durumunda adayların tamamına yakını başarısız görüleceğinden dolayı sağlıklı bir sıralamanın oluşamayacağı da söylenebilir. Sınav boyutları içinde ezgi işitmeye ayrılan puanın yüksekliği dikkate alındığında seçiciliğinin yüksek oluşu nedeniyle ezginin tamamı ya da motiflerin yerine en küçük birim olan ölçülerin baz alınmasının önemi tüm açıklığıyla görülmektedir.

 

Tablo 7.Ritm İşitmede Genel  Başarı Durumu.

 

Adayların genel başarı  durumlarına bakıldığında, başarı oranının başaramayanlara oranla  düşük olduğu görülmektedir. Ancak, %44,4’lük başarı oranının, sınavın eleme niteliği göz önünde bulundurulduğunda ritm işitme bölümünde adayların başarılı olduklarını söyleyebiliriz.

 

Tablo 7.1.Ritm İşitmede Ölçülere Göre Başarı Durumu

 

Üzerine üç ölçünün eklenmesine rağmen başarı oranının birinci ölçüde çok yüksek olduğu, ikinci, üçüncü ve dördüncü ölçülerde bu başarının yaklaşık % 40 oranında düştüğü görülmektedir. Müziksel bellekle ilgili bir diğer soru tipi olan ezgi işitmede adayların dördüncü ölçülerdeki başarı oranının üçüncü ölçülere göre yüksek olduğu,  ritm işitmede ise dördüncü ölçünün eksen ses de bitmesi gibi bir durumun olmaması bu başarı oranının düşmesinde etkili olduğu düşünülebilir. 

 

Tablo 7.2.Ritm İşitmede İki Ölçüden Oluşan Birimlere Göre Başarı Durumu.

 

İki ölçüden oluşan birimlerde, tablo 7.1.de görülen birinci ölçüye ait % 72,2 olarak beliren başarı oranının %46,7’ye, ikinci ölçüye ait %39,3 olarak beliren başarı oranının ise %17,4’e düştüğü görülebilmektedir.

Tablo 7.3.Ritm İşitmede Ölçülerin Tamamına Verilen Doğru Yanıtlara Göre   Başarı Durumu.

 

Ritm işitmenin tamamına verilen doğru yanıtlardaki başarı oranının % 1gibi çok düşük düzeylerde gerçekleşmesi, mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda işitme eğitiminde dikte ile ilgili başarıya ulaşmada önemli engellerden birisi olarak açıkça görülmektedir. Giriş sınavlarında puanlamada, ritm işitmenin, ezgi işitmede olduğu gibi tamamına verilen doğru yanıtların ancak doğru kabul edilmesi durumunda adayların tamamına yakını başarısız görüleceğinden dolayı sağlıklı bir sıralamanın oluşamayacağı da söylenebilir.

 

Tablo 8.Sınav Boyutlarına Göre Genel Başarı Durumları.

 

Sınav boyutlarındaki başarı  yüzdeleri irdelendiğinde tek ses işitmede başarı oranının oldukça yüksek çıkarak diğer tüm boyutlardaki başarı oranı ile kopma gösterdiği izlenebilmektedir. Çok sesli işitmede ses sayısının artması sonucu oluşan yoğunluk ile başarı oranındaki düşüş arasındaki ilişki açıkça görülmektedir. Müziksel belleğin sınanmasında etkili yöntemlerden olduğu bilinen ritm işitme-yineleme sorularında ritmik yapıya farklı frekanslardaki seslerin eklenmesiyle oluşan ezgi işitme-yinelemeye göre başarı oranının daha yüksek olduğu görülmektedir.

 

Sonuç ve öneriler

 

Bu araştırma, özel yetenek sınavlarının işitme-yineleme bölümünde sınavın alt boyutlarını oluşturan sorulara verdikleri yanıtlardan hareketle adayların hangi tip sorularda ne kadar başarılı olduklarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.

 

Sınavın alt boyutlarını oluşturan sorular, özelliklerine göre değişik alt problem cümlelerine alınan yanıtlardan elde edilen bulgularda soru tiplerinin sınavın amacına uygunluk dereceleri gösterilmeye çalışılmıştır.

 

Sınavın tek ses işitmeyle ilgili boyutunda adayların diğer soru tiplerine göre başarı durumlarının çok yüksek olduğu gözlenmiştir. Sınavın adayları başarılarına göre sıralayarak seçme sınavı olduğu dikkate alındığında bu boyutun işlevsel olmadığı görülmektedir.

 

Sınavlarda adayların ikinci sırada başarılı oldukları alanın “iki ses işitme” boyutu olduğu görülmüştür.

 

Sınavın bu boyutunun, adayları başarılarına göre sıralamada etkili olduğu görülmektedir. Uyumlu ve yarı uyumlu aralıkların uyumsuz aralıklara göre adaylar tarafından daha iyi algılanabildiği, uyumsuz aralıkların duyulma düzeylerinin düşük olduğu belirlenmiştir.

 

Çok ses işitmenin üç ses işitme ile ilgili boyutunda adayların başarı durumu, sınavın genel boyutları içinde dördüncü sırada yer almaktadır. Minör akorların, majör akorlara göre adaylar tarafından daha rahat algılanabildikleri, temel durumdaki akorların duyulma oranının, çevrilmiş akorlara göre çok yüksek çıktığı sonucuna varılmıştır. Majör-minör akorlardan adayları en çok zorlayan akorun 3/6 (birinci çevrilme) olduğu belirlenmiştir.

 

Çok ses işitmenin dört ses işitme ile ilgili boyutu sınavın genel boyutu içinde adayların en çok zorlandıkları soru tipi olarak görülmektedir.

 

Dört ses işitmede, akorların yapısındaki değişikliklerden ziyade soru tipinin adayları zorladığı söylenebilir. Üç sesli akorlara göre ses sayısının daha fazla olması ve bu akorların disonans unsurları içermesinin adayların şimdiye kadar ki yaşamlarında böylesi yoğunlukta çok sesli müzikleri aktif  olarak yeterince bilinçli bir şekilde kullanmayışlarının başarı oranının bu denli düşük çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

 

Adayların müziksel bellekle ilgili performanslarını ortaya çıkarmayı amaçlayan sorulardan ritm işitmedeki başarı oranının ezgi işitmeye   göre daha  fazla olduğu görülmüştür. Ancak her iki soru tipinde de ölçü, motif  ya da  cümle ölçeğinde son ölçü dışında başarı grafiğinde birbirini destekleyen bulgular saptanmıştır. Sınavlarda ezgi ve ritmle ilgili değerlendirmelerde ölçünün baz alınmasının adayların başarılarına göre sıralanmasında çok etkili bir yaklaşım olduğu belirlenmiştir.

 

Soru tiplerinden ;

1.Tek ses işitme boyutunun sınavlarda yer almaması,

 

2.İki ses işitmede uyumlu ve yarı uyumlu aralıkların seçiciliği bakımından vazgeçilmez bir soru tipi olduğu görüldüğünden birinci aşama sınavlarında yer alması,

 

3.Sınavlardaki duyulma düzeylerinin düşük oluşu nedeniyle uyumsuz aralıklardan B2 ve k7 li aralığının ikinci aşama sınavlarında yer alması,

 

4.Üç ses işitmede 4/7  ve –5 akorunun  ikinci aşama sınavlarında yer alması,

 

5.Dört ses işitmenin birinci aşama sınavlarında seçiciliğinin düşük oluşu nedeniyle ikinci aşama sınavlarında yer alması,

 

6.Ritm ve ezgi işitme boyutundaki değerlendirmelerde motif ya da cümlenin baz alınmaması,

 

7.Makamsal ezgilere birinci aşama sınavlarında yer verilmemesi önerilir.

 

KAYNAKÇA

 

1.BAŞ, Ercan. ( 2000 ), Gazi Üniversitesi Gazi  Eğitim  Fakültesi   Müzik Eğitimi Bölümü 1993-1994 Girişli   Öğrencilerinin   Müziksel  İşitme, Okuma  ve  Yazma Eğitimi İle Piyano Eğitimindeki Başarıları Arasındaki İlişki. ANKARA: Fen  Bilimleri Enstitüsü  ( Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ).

 

2.DEMİRBATIR, Erol ( 1993 ).  Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Bölüme Girişteki Müziksel Başarıyla Birinci Yıl Sonundaki Müziksel Başarılarının  Karşılaştırılarak İncelenmesi. ANKARA: Fen Bilimleri Enstitüsü( Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ).

 

3.Sevgi, Ali. (1982). Müziksel-İşitme-Okuma-Yazma Eğitimi I.-II.Yarıyıllarında Kullanılan Yöntem, Kaynak, Araç-Gereçler Üzerine Bir Araştırma,  ANKARA: Gazi Öğretmen Yüksek Okulu Müzik Bölümü   (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi  ).

 

4.Sevgi, Ali. ( 1997 ). Çoksesliliği Duyabilme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Sempozyumu-97 Bildiri Metni.

 

5. Sevgi, Ali. ( 1994 ). Müziksel İşitme-Okuma Eğitimi Açısından Hazırlık Sınıfının Gerekliliği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim  Fakültesi  Dergisi,  (1) s.181-182,  ANKARA

 

6.ŞENGÜL, Cengiz ( 2001 ). Müzik Eğitimi Bölümlerinin Giriş-Yetenek Sınavlarına Başvuran Adayların Müziksel İşitme-Yineleme  Sınavındaki  Soru Tiplerin Göre Başarı Durumlarının Belirlenmesi.Ankara:Eğitim Bilimleri Enstitüsü  ( Yayınlanmamış Yüksek Lisans  Tezi ).