MÜZİK EĞİTİMCİLERİNİN HAZIRLADIKLARI PROGRAMLARDA,

ŞARKI SEÇİMİNDE GÖSTERDİKLERİ YAKLAŞIM ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

                                                Yrd.Doç. Dr.SerapYükrük

Yüzüncü Yıl Ünv. Eğt.Fak.

 GSEB-MEASD-Van

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.104-110.

 

Eğitim sürecinin temel unsurları program, öğrenci ve öğretmenlerdir. Burada program, ülkenin eğitim felsefesine göre kurgulanmış hedef ve davranışları, içeriği, öğrenme ve öğretme durumlarını, ölçme-değerlendirme ve geliştirme süreçlerini kapsayan çerçevede,  aynı zamanda gerçek  yaşantılara yansımış  sistematik ve dinamik bir örgüdür. Program sürecinde ifade edilen hedef kavramı “yetiştirdiğiniz insanda bulunmasını uygun gördüğünüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özellikler olarak tanımlanmaktadır”( Demirel;1999:28). Bunu  diğer bir anlatımla şöyle ifade etmek mümkündür. Eğitim öğretim ortamının en önemli değişkeni olan öğretmenler tarafından hedef ve ilgili davranışları bireylere, eğitim programları yoluyla kazandırılmaktadırlar.Bu anlamda; öğretim programlarında öğrenenlere kazandırılmak istenen yaşantılar, program hedeflerine, hedefler ise içeriklere bağlı olarak ilerleme kaydetmektedirler. ”İçerik seçiminde en önemli nokta öğretim programında yer alan hedeflere tutarlılık boyutudur. Genelde, eğitim sistemi merkezi yönetimle yönetilen ülkelerde, özellikle de ülkemizde içeriklerin genel tespiti  merkezi yönetim tarafından gerçekleştirilmektedir.”  (Demirel;1999:34)Bu çerçeve sınırlarında öğrenci açısından şunu belirtmek mümkündür. öğrenilecek içeriğe ilgi duyduğu anda ve güdülendiğinde öğrenme daha çabuk ve istekli olacağı bir gerçektir. Hazırlanan içerik, bireye uygun ve motivasyonu artırarak, gereksinimlere cevap verecek biçimde organize edildiğinde, bireyin öğrenme isteğini uyandırmakta ve artırmaktadır. Buradaki gereksinimleri toplumsal ve bireysel gereksinimler olarak düzenlemek ise, ulaşılacak sonuç açısından önemli bir temel teşkil edecektir.Bireyin duyuşsal gelişiminin planlı, dengeli ve doyumlu olmasına hizmet eden sanat eğitiminin ana boyutlarından biri olan müzik eğitiminde içerikler, diğer disiplinlerde olduğu gibi müfredat programları çerçevesinde ve Talim Terbiye  Kurulu’nca kabul edilen ders kitapları ve yardımcı ders kitaplarına baş vurarak müzik öğretmenleri zümresi tarafından hazırlanmaktadır .Beklenen ise,hazırlanan bu içeriklerin hedefle ilişkili olması, bilimsel açıdan doğru olması, sistematik olması, toplumun, günün ve bireyin gereksinimleri açısından ihtiyaçlara cevap verebilmesi, işe vuruk olması gibi hususlarda sorgulanarak düzenlenmesidir.“Müzik eğitiminde içerikler, öğrencilere kazandırılmak istenen ya da onlarda geliştirilmek istenen hedefler ve hedef davranışlarla ilgili, tutarlı ve kenetli olarak öğretim sürecinde ele  alınması işlenmesi, üzerinde durulması ve öğrenciye kazandırılması gereken müziksel bilgilerdir.” (Uçan;1997:63)Bu içeriklerde ise, sınıf ortamında yer alan etkinliklerin en önemli araçları tekerlemeler, okul şarkıları, uyarlama şarkılar ve halk ezgileridir. Kısacası; şarkı eğitimi okul müzik eğitimi içeriklerinin en önemli boyutunu oluşturmaktadır.Bir başka deyişle, insan sesi müzik yapmada yaratmada hiçbir vasıtaya baş vurmadan bireyin kendinde varolan ses üretme mekanizmasıyla, harekete geçen tüm zihinsel yeti ve süreçleri, duygu, algılama, imgeleme, düşünme, anma ve çağrışım gibi güçleri eğitmeye elverişli en doğal ve en kolay yoldur demek mümkündür.

Bu anlamda; bu araştırmada müzik ders içeriğinin önemli bir boyutu olan şarkı seçimi ve müzik eğitimcilerinin repertuar oluşturmada gözettikleri yaklaşımlar üzerine bir kesit   irdelenmeye çalışılmıştır.Bunun için Van ili merkezde görev yapan 35 müzik eğitimcisinden 17’sine şarkı seçiminde gözettikleri ilkeleri irdeleyen bir anket uygulanmıştır. Uygulanan ankete cevap veren müzik eğitimcilerin 3’ü ortaöğretimde 14’ü ise ilköğretim ikinci kademede görev yapmakta olup, her okulda kadrolu bir müzik eğitimcisi bulunmaktadır. Bu çerçevede ise;elde edilen bulguların çözümlenmesinde betimsel çerçevede istatistiksel yöntemlerden yararlanılmış, çıkan sonuçlar özetlenerek, geliştirilen öneriler sunulmaya çalışılmıştır.

BULGULAR ve YORUMU

Çizelge I: Müzik Öğretmenlerinin Müzik Eğitiminde Seçtiği Şarkılarda Öğrenci Gelişim Dönemi ve Özelliklerini Dikkate Alma Durumları

 

Çizelge I’de Müzik Eğitiminde Seçtiğiniz Şarkılarda Öğrenci Gelişim Dönemi ve Özelliklerini Ne Ölçüde Dikkate Alıyorsunuz? Sorusuna müzik eğitimcilerinin % 23,5’u tamamen, % %47,1’i büyük ölçüde, %29,4’ü kısmen olarak cevap vermişlerdir.

Bu bulgulara  göre, müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluğunun tamamen ve büyük ölçüde derecelerinde  şarkı seçiminde öğrenci gelişim dönemi ve özelliklerini dikkate aldıkları anlaşılmaktadır. 

Çizelge II:Müzik Eğitimcilerinin Müzik Eğitiminde Seçtiği Şarkılarda Öğrenci İlgi ve İsteklerini   Dikkate Alma Durumları

 

Çizelge II’de Müzik Eğitiminde Seçtiğiniz Şarkılarda Öğrenci İlgi ve İsteklerini Hangi Ölçüde Dikkate Aldığınızı Düşünüyorsunuz? Sorusuna müzik eğitimcilerinin, %5,9’u tamamen, % 47,1’i büyük ölçüde, %41,2’si kısmen, %5,9’u çok az olarak görüş bildirmişlerdir.

Buna göre, müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluğunun öğrenci ilgi ve isteklerini büyük ölçüde derecesinde dikkate aldıklarını ifade etmelerinin yanında, kısmen derecesindeki oranın yüksekliği de dikkate değerdir.

Çizelge III:Müzik Eğitiminde Oluşturduğunuz Repertuarda Bulunduğunuz Çevre ve Bölge Özelliklerini Dikkate Alma Durumları

 

Çizelge III’de Müzik Eğitiminde Oluşturduğunuz Repertuarda Bulunduğunuz Çevre ve Bölge Özelliklerini Ne Ölçüde Dikkate Aldığınızı Düşünüyorsunuz? Sorusuna müzik eğitimcilerinin % 17,6’sı tamamen, % 35,3’ü büyük ölçüde, % 23,5’i kısmen, %17,6’sı çok az, % 5,9’u hiç olarak cevap vermişlerdir.Buna göre, müzik eğitimcileri bu konuda  büyük ölçüde derecesinde bölge ve çevre özelliklerini dikkate aldıklarını ifade etmelerinin yanında, kısmen ve çok az derecelerinin oranı da dikkate değerdir.

Çizelge IV:Güncel Popüler Müziklerden Yararlanmanın Öğrenci İlgi Ve Motivasyonunu Artırmada Etkili Olma Durumları

 

Çizelge IV’de görüldüğü gibi, müzik eğitimcileri Güncel Popüler Müziklerden Yararlanmanın Öğrenci İlgi ve Motivasyonunu Artırmada Ne Ölçüde Etkili Olduğunu Düşünüyorsunuz? Sorusuna % 11,8 tamamen, % 58,8 büyük ölçüde, % 17,6 kısmen, % 11,8 çok az olarak görüş bildirmişlerdir.Buna göre ise, müzik eğitimcilerinin büyük bölümü, güncel popüler müziklerden yararlanmanın büyük ölçüde öğrenci ilgi ve motivasyonunu artırdığını düşünmektedirler.

Çizelge V: Müzik Eğitiminde Şarkı Seçiminde Güncel Popüler Müzik Örneklerine Yer Verme Durumları

 

Çizelge V’de müzik eğitimcileri “Şarkı Seçiminde Güncel Popüler Müzik Örneklerine Ne Ölçüde Yer Verdiğinizi Düşünüyorsunuz?” Sorusuna % 29,4 büyük ölçüde, % 52,9 kısmen, % 11,8 çok az, % 5,9 hiç olarak cevap vermişlerdir.

Buna göre, müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluğu oluşturdukları repertuarlarda güncel popüler müzik örneklerine kısmen yer vermektedirler.

Çizelge VI:Şarkı Öğretiminde Öğrenci Güdülenmesinin Makamsal ya da Tonal Ezgilerde Farklılık Yaratma Durumları

 

Çizelge VI’da müzik eğitimcileri  Şarkı öğretiminde öğrenci güdülenmesinin makamsal ya da tonal ezgilerde farklılık yarattığını hangi ölçüde düşünüyorsunuz? Sorusuna % 17,6 tamamen, % 58,8 büyük ölçüde, %11,8 kısmen, % 11,8 çok az olarak görüş bildirmişlerdir.

Buna göre, müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluğu şarkı öğretiminde öğrenci güdülenmesinin makamsal ya da tonal ezgilerde büyük ölçüde farklılık yarattığını düşünmektedirler.

Çizelge VII:Şarkı Öğretiminde Makamsal Ezgilerden Yola Çıkılması Gerekliliği Durumu

 

Çizelge VII’de müzik eğitimcileri, “Şarkı Öğretiminde Makamsal Ezgilerden Yola Çıkılması Gerektiğini Hangi Ölçüde Düşünüyorsunuz?” Sorusuna % 35,3 tamamen, % 41,2 büyük ölçüde, % 23,5 kısmen olarak görüş bildirmişlerdir.

Buna göre müzik eğitimcileri büyük bir çoğunlukla şarkı öğretiminde makamsal ezgilerden yola çıkılması gerektiğini düşünmektedirler.

Çizelge VIII:Müzik Eğitiminde Şarkı Seçiminde Kullanılan Kaynak Çeşitliliğinin Yeterli Olma Durumu

 

Çizelge VIII’de  Müzik Eğitiminde Şarkı Seçiminde Kullandığınız Kaynak Çeşitliliğinin Yeterli Olduğunu Hangi Ölçüde Düşünüyorsunuz? Sorusuna müzik eğitimcileri % 58,8 büyük ölçüde, % 23,5 kısmen, % 17,6 çok az olarak görüş bildirmişlerdir.Buna göre, müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluğunun görüşleri, kaynak çeşitliliğinin yeterli olduğu yönündedir.

Çizelge IX:Çeşitli Kurum Ve Kuruluşlarca Açılan Yarışmalarda Derece Kazanan Ve Müzik Eğitiminin Hizmetine Sunulan Yeni Şarkıların Müzik Eğitimcilerine Ulaşma Durumu

 

Çizelge IX’da “Çeşitli Kurum ve Kuruluşlarca Açılan Yarışmalarda Derece Kazanan ve Müzik Eğitiminin Hizmetine Sunulan Yeni Şarkıların Sizlere Ulaşma Durumunu Hangi Ölçüde Yeterli Buluyorsunuz?” Sorusuna müzik eğitimcilerinin % 11,8’i büyük ölçüde, % 23,5’u kısmen, % 35,3’ü çok az, % 29,4’ü hiç olarak yanıtlamışlardır.Buna göre , çeşitli kurum ve kuruluşlarca açılan yarışmalarda derece kazanan ve müzik eğitimi hizmetine sunulan yeni şarkıların ellerine geçme durumlarında  müzik eğitimcileri çok az derecesini vurgulamaktadırlar.

SONUÇ ve ÖNERİLER

1) Uygulanan anket sonuçlarına göre, müzik eğitimcilerinin büyük bir çoğunluğunun oluşturdukları repertuarda, şarkı seçiminde, öğrenci gelişim dönemi ve  özelliklerini dikkate aldıkları belirlenmiştir.İnsan gelişiminde geçirilen değişik evrelerin biyolojik, fizyolojik ve psikolojik   özelliklerinin dikkate alınmamasının,  özellikle şarkı öğretimi süreçlerinde, bireyde organik bir takım tahripler yapacağı bilinen bir gerçektir. Bu anlamda asgari ölçüde bir hassasiyetin gösterilmesi ise,  sağlıklı kuşaklar yetiştirilmesi açısından müzik eğitimcileri için bir sorumluluktur.

2) Müzik eğitiminde oluşturulan programlarda, seçilen şarkılarda öğrenci ilgi ve isteklerini dikkate alma durumlarında, eğitimcilerin vermiş oldukları yanıtlarda sayısal değer olarak büyük ölçüde derecesi daha yüksek görünse de, kısmen derecesinin oranı da dikkate değer bulunmuştur.

“Öğretimin içeriği, öğrencilerin beklentilerine, amaçlarına uygun ise, öğrencilerin etkin katılımı dolayısıyla öğrenme düzeyi yükselecektir.. Öğretimin içeriği, öğrencinin beklentilerine cevap vermiyor ve öğrencinin amaçlarını gerçekleştiremiyorsa  öğrenme düzeyi düşecektir..” (Senemoğlu;1998: 385)

Bu anlamda, içerik oluşturmada öğrenci ilgi ve isteklerinin dikkate alınmasının öğretim süreçlerinin ve elde edilen sonucun daha  verimli olmasını  sağlayacağı bir gerçektir.

3) Müzik eğitiminde oluşturduğunuz repertuarda bulunduğunuz çevre ve bölge özelliklerini dikkate alma durumlarında eğitimciler sayısal değer olarak büyük ölçüde derecesinde görüş bildirmişlerse de kısmen ve çok az dereceleri de dikkate değer bulunmuştur.

Birey doğduğu anda  hazır bir sosyal ve kültürel çevre ortamındadır ve ortam içerisinde şekillenir.Doğal olarak da içinde olduğu ortamda hazır bulunan toplumsal değerlerle biçimlenir, yetişir. Bu  toplumsal kültürün bir alt boyutu olan müzik içinde geçerlidir.Dünyaya geldiği anda “Müzik ortamı içine doğan çocuk, daha ilk günden onu yaşamın bir parçası olarak algılar. Yeteneği hangi ölçüde olursa olsun, bu ortamdan etkilenir, kendince bir beğeni kazanır.”( Say;1993:113)Bu çerçevede; aynı zamanda eğitimin temel yaklaşımlarından biri olan yakından uzağa ilkesi de gözetilerek,  müzik öğretimi içerik seçiminde, içinde yaşanılan bölge ve çevre özelliklerinin hedeflerle örtüştürülmesi, program hedeflerinin gerçek yaşantılara transfer edilebilmesi açısından alana daha gerçekçi bir perspektif açılımı sağlayacaktır.  

4) Güncel popüler müziklerden yararlanmanın öğrenci ilgi ve motivasyonunu artırmada etkili olma durumlarında, müzik eğitimcileri büyük bir oranda büyük ölçüde derecesinde görüş bildirmişlerdir “Okulda müzik derslerinde beğeniyi yükseltmenin en önemli aracı şarkıdır.Okul şarkısı, ister özgün,ister uyarlama, ister halk ezgisi olsun, çocuk beğeni ve psikolojisine, onların düzeyine uygun olmak zorundadır. (Yönetken;1951:45) Gelişen ve değişen beğeni ve değerler dikkate alınarak “  yeniden yapılanma programı” ile müzik eğitimcisi yetiştirme süreçlerine “güncel popüler müzik”isimli bir sömestir ve iki kredisi  olan bir ders programlanmıştır. Ancak  okul müzik eğitiminde kullanılabilirliği üzerinde ciddi bir çalışma yapılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.

5) Müzik eğitimcileri oluşturulan repertuarlarda, şarkı seçiminde güncel popüler müzik örneklerinden yararlanma durumlarında büyük bir ölçüde kısmen derecesinde görüş bildirmişlerdir. Bu konuda müzik eğitimcilerinin bir önceki soruya verdikleri yanıt itibariyle bir çelişki içinde oldukları anlaşılmaktadır.  Bir önceki soruda, güncel popüler müzik örneklerine şarkı öğretiminde yer verilmesinin  öğrenci ilgi ve isteğini büyük ölçüde artıracağını belirten eğitimciler, oluşturdukları programlarda bu tür örneklerine kısmen yer verdiklerini işaret ederek, doğru olduğuna büyük ölçüde inandıkları bir yaklaşımı  uygulamaya geçirmediklerini belirtmişlerdir. Bu konuda bilimsel anlamda, toplumsal gerçeklere dayandırılarak nitelik ve kulanılabilirlik açılarından ciddi bir çalışma yapmanın gerekli olduğu düşünülmektedir.

6) Şarkı öğretiminde öğrenci güdülenmesinin makamsal ya da tonal ezgilerde farklılık yaratma durumlarında müzik eğitimcileri büyük bir oranda, büyük bir ölçüde farklılık olduğu doğrultusunda görüş bildirmişlerdir.Bireylerin içinde bir birey oldukları toplumsal ve kültürel değerler temelinde gelişme kaydettikleri yadsınamayacak bir gerçektir. Bu anlamda bireyin doğduğu andan itibaren kulağına dolan ezgilerden yola çıkılarak evrensel beğenilere açılabilmeleri konusunda bir rehberlik almalarının müzikte bir  kültür tabanı oluşturma süreçlerine önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. 

7) Şarkı öğretiminde makamsal ezgilerden yola çıkılması gerektiği konusunda eğitimciler tamamen ve büyük ölçüde derecelerinde görüş bildirmişlerdir. Bu ortak görüş doğrultusunda ise eğitim süreçlerini tamamlayan bireylerin bir araya geldiklerinde söyleyebilecekleri kaç ortak ezgi olduğunun sorgulanması gerektiği düşünülmektedir. Bu anlamda ise, müzik eğitiminde kullanılan ders kitapları ve kaynak kitaplar konusunda ilgili kurum ve kuruluşların ciddi bir irdeleme yapması gerekliliği karşımıza çıkmaktadır. 

8) Müzik eğitiminde şarkı seçiminde kullandıkları kaynak çeşitliliğinin yeterliliği konusunda müzik eğitimcilerinin büyük çoğunluluğunun görüşleri yeterli olduğu yönündedir. Bugün sürekli olarak değişen dünya düzeninde, teknoloji ve bilim dünyasındaki sürekli yenilenme ve baş döndürücü değişimlere bağlı olarak farklılaşan toplumsal değerler ve beğeniler, bu değişim ve gelişimleri ders içeriklerine yansıtarak, bu gelişmelere paralellik sağlamalıdır. Bu anlamda müzik eğitimcilerinin hazırladıkları ders içeriklerinde eskinin tekrarına değil, yeninin araştırılmasına yönelik bir yaklaşım sergileyerek   süreci ve sonucu   daha anlamlı bir hale getirebilecekleri düşünülmektedir.

9) Çeşitli kurum ve kuruluşlarca açılan yarışmalarda derece kazanan ve müzik eğitiminin hizmetine sunulan yeni şarkıların kendilerine ulaşma durumlarında eğitimciler, çok az derecesinde olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir.

Çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen bu tür etkinliklerin müzik kültür tabanına önemli katkılar sağladığı ve gelişen ve değişen toplumsal beğeni ve istekleri müzik eğitimi ortamlarına taşıyacağı bir gerçektir. Bu anlamda, ortaya çıkan bu yeni ürünlerin, yayın haline dönüştürülerek müzik eğitimcilerine ulaştırılma yoluna gidilmesi, bu çalışmaların kullanırlılığının artması ve gerçek  değerlerine ulaştırılmaları açısından son derece önemlidir.

Öneriler

1)      Bilindiği gibi ülkemiz,kültür alanında çevresel ve bölgesel açıdan farklı ve renkli bir yapıya sahiptir. Kültürün önemli bir boyutunda olan müzik ve onun eğitiminde bir kültür tabanı oluşturabilme adına  bireysel ve toplumsal ihtiyaçların sosyolojik bir bilimsel araştırmayla ortaya konulmasına ihtiyaç vardır. Bu bilimsel araştırma sonuçlarının  ders içeriklerine yansıması ise, bu ihtiyaçların giderilmesi ve evrensel kültüre doğru bir gelişme sağlanabilmesi açısından alan eğitiminin işlevselliğini sağlayacaktır.

2)       Güncel popüler müziğin, öğretim süreçlerine  alınması olumlu bir adım olmakla beraber, bu alanda bilimsel bir araştırma yapılmasına ve okul müzik eğitiminde kullanırlığına dair nasıl bir perspektiften hareket edilmesi gerektiği konusunda öğretmen adaylarına gerçekçi yaklaşımların sağlanması gereklidir.

3)       Anket sürecinde görüşülen müzik eğitimcilerinin vurguladıkları ortak konular,öğrencilerin hazır bulunuşluk durumları, müzik ders saatinin yeterli olmaması yönündeki görüşleridir. Müzik eğitimi süreçlerinin ve sonuçlarının şekillenmesinde en önemli değişken olan müzik eğitimcilerinin bu serzenişlerine kulak verilerek gerekli düzenlemelere gidilmelidir.

4)       Gelişen ve değişen koşullara , bireysel ve toplumsal ihtiyaçlara göre müzik eğitiminde yeni  ders kitaplarına ve kaynak kitaplara ihtiyaç olduğu müzik eğitimcileri tarafından vurgulanan bir diğer ortak konudur. Bu alanda son yıllarda müzik öğretmenlerinin hizmetine sunulan bazı ders kitaplarının büyük yanlış ve hatalarla dolu olduğu ise , bilinen bir gerçektir.  Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulunda bu ders kitaplarının inceleme ve onayında  bilimsel ve akademik  çerçevede yeni yaklaşımlar ve ölçütler geliştirilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

KAYNAKÇA

DEMİREL,Özcan (1999).Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı.Ankara: Pegem yayıncılık.

SENEMOĞLU,Nuray.(2000). Eğitimin Psikolojik Temelleri.Öğretmenlik Mesleğine Giriş.Ankara :Anı Yayıncılık.

UÇAN,Ali.(1998) Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler –Yaklaşımlar.Ankara:Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

YÖNETKEN H. Bedii (1993) Müzik Eğitimi .(Hazırlayan Ahmet Say) Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.