MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ A.B.D. DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN

UYGULAMA DERSİNDEKİ YETERLİKLERE İLİŞKİN KENDİLERİNİ DEĞERLENDİRMELERİ

( A.İ.B.Ü. ÖRNEĞİ)

Yrd. Doç. Dr. Nilgün SAZAK

AİBÜ, Eğt. Fak.

 GSEB-MEASD-Bolu

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.151-155.

GİRİŞ

“Eğitim genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir. Diğer bir deyişle, eğitim sürecinden geçen kişinin davranışlarında bir değişme olması beklenmektedir. Varış (1981), eğitim yoluyla kişinin amaçları, bilgileri, davranışları, tavırları ve ahlak ölçülerinin değiştiğini ifade etmektedir. Eğitim sürecine giren kişilerde bu değişimlerin istenilen yönde olması beklenir. Bu anlamda Ertürk (1972), eğitimi, bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme, meydana getirme süreci olarak ifade eder. Bu tanımlardan yola çıkarak eğitim, bireyde kendi yaşantısı ve kasıtlı kültürleme yoluyla istenilen davranış değişikliğini meydana getirme sürecidir.“ (Demirel,1999)

Eğitim tanımından yola çıkarak Uçan (1997) Müzik Eğitimini “ bireylere kendi yaşantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak belirli müziksel davranışlar kazandırma ya da bireylerin müziksel davranışlarını kendi yaşantıları yoluyla amaçlı ve yöntemli olarak değiştirme,dönüştürme,geliştirme ve yetkinleştirme sürecidir“ diyerek tanımlamıştır.

“Bireyin davranışında oluşturulmak istenen müzikle ilgili değişiklikler önceden tasarlanıp planlanır ve bu plana göre yapılan uygulamayla gerçekleştirilmeye çalışılır. Öyleyse, müzik eğitim programı, müzik eğitimi sürecinin önceden tasarlanan planı ve bu planın uygulamadaki görünümüdür.“(Uçan,1997)

Bu bağlamda, müzik öğretmeni, müzik eğitimi sürecini müzik eğitimi programı çerçevesinde düzenli, planlı ,programlı bir şekilde uygulayan sistemin önemli bir ögesidir.

“Öğretmen, eğitim durumlarını düzenleyen ve uygulayanlardan biridir. Onun konu alanını çok iyi bilmesi, eğitim ve öğretimle ilgili bilgi, beceri ve tutumlarla donanık olması gerekir. Öğretmendeki eksiklikler, tutarsızlıklar eğitim ortamını olumsuz yönde etkileyebilir....Alanında yetersiz, eğitimi bilmeyen, öğrenciye sevgi, ilgi ve saygıyla yaklaşmayan, öğrenciyle sınıf ortamında göz iletişimi kurmayan, psikolojik açıdan dengesiz,maddi ve manevi sorunları olan ve bunları çözemeyen bir öğretmen, istendik davranışları öğrenciye kazandırmada etkili olmayabilir.“ (Sönmez,1994)

“Öğretmenlik, devletin eğitim-öğretim ve bununla ilgili yönetim görevini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenlik mesleğine hazırlık, genel kültür, özel alan bilgisi ve öğretmenlik meslek bilgisi ile sağlanır.“ (Demirel,1999)

Müzik Öğretmenliği A.B.D. öğrencileri dört yıl süren eğitim yaşantıları sonucunda sanatsal ve eğitsel donanımlara sahip olarak öğretmenlik mesleğine adım atarlar. Öğretmenlik mesleğinin küçük bir provası olan ve dördüncü sınıf II. yarıyıl programında yer alan Öğretmenlik Uygulaması dersi; öğrencilerin dört yıl süresince sahip oldukları donanımların farkına varmaları, uygulamaları ve sonucu değerlendirmeleri açısından önemli görülmektedir. Bu bağlamda, Müzik Öğretmenliği Lisans Programı ders tanımlarında yer alan Öğretmenlik Uygulaması dersi “öğretmen adaylarının bizzat sınıf içinde öğretmenlik becerisi kazanmasına ve belirli bir dersi ya da dersleri planlı bir biçimde öğretmesi“(YÖK,1998) şeklinde tanımlanmıştır.

Eldeki tanım program göz önüne alındığında, öğretmen adayının öğretmenlik becerisi kazanması için bir öğretmende bulunması gereken niteliklerle donanımlı olması gerekir. Demirel’e göre (1999) “alan hakimiyeti,öğretme-öğrenme sürecini yönetme, öğrenci kişilik (rehberlik) hizmetleri, kişisel ve mesleki özellikler“ bir öğretmende bulunması gereken niteliklerdir.

Bu araştırma Öğretmenlik Uygulaması dersi sürecinde yapıldığı için, kişisel deneyim gerektiren öğrenci kişilik (rehberlik) hizmetleri konusu ve hizmet içi eğitim ile mesleki toplantılar yoluyla süreç içinde geliştirilecek olan kişisel ve mesleki özellikler konusu araştırmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.  Demirel’in belirttiği yeterliklerden ilk ikisi olan alan hakimiyeti ve öğretme-öğrenme sürecini yönetme niteliklerine ek olarak alan performansı ve öğretme-öğrenme sürecini değerlendirme nitelikleri üzerinde çalışma yapılmıştır.

Alan Hakimiyeti: “Her öğretmen için temel bir nitelik olarak belirlenmekte ve iyi bir öğretmen olabilmek için iyi bir alan eğitimi alma gereği vurgulanmaktadır.“ (Demirel,1999). Müzik Öğretmenliği Lisans Programında geleceğin öğretmen adayları, teorik ve uygulamalı alan dersleri (111 kredi) ile öğretmenlik formasyon dersleri (36 kredi) sayesinde dört yıl sonunda toplam 147 kredilik ders alarak mezun olmaktadırlar.

Alan Performansı: Öğretmenin alan hakimiyetinin yanısıra öğretme sürecinde daha aktif olmasını, daha iyi iletişim kurmasını sağlayan bir unsur da alanı ile ilgili sahip olduğu performansdır. Eğitimi süresince dört yıl bireysel çalgı eğitimi, üç yıl piyano eğitimi,bir yıl bireysel ses eğitimi vb. alan öğrenci, edindiği birikimleri sınıf ortamına taşımalı ve hem ders öğretiminde, hem de zevk eğitiminde bilgi-becerilerini göstermelidir. 

Öğretme-Öğrenme Sürecini Yönetme: “Öğretmenlerin meslek bilgisi yeterlikleri içinde öğretme-öğrenme sürecine ilişkin yeterliklerin daha çok ağırlıklı olduğu görülmektedir.Bu süreç, gerçekten de öğretme sanatının yerine getirilmesi aşamasında en önemli yeri almaktadır. Bu süreçte yer alan öğretmen yeterlikleri arasında şunlar dile getirilmektedir. i) Plan yapma ve ders hazırlığı, ii) Öğretim yöntemlerinden yararlanma, iii) İletişim becerisini kullanma, iv) Sınıfı yönetme ve öğrencilerle sağlıklı ilişkiler kurma, v)Öğrencilerin öğrenmelerini değerlendirme ve kayıt tutma olarak belirlenmiştir.“ (Demirel,1999)

Öğretme- Öğrenme Sürecini Değerlendirme:“Değerlendirme, öğretimin ayrılmaz bir parçasıdır. Her öğrenmenin sonunda bir kontrol görevinin yerine getirilmesi ve bu kontrol sonucunun değerlendirilmesi gerekir. En etkili değerlendirmenin girişte, süreçte ve çıkışta yapılması önerilmektedir.“ (Demirel,1999)

Bu araştırmanın amacı, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği A.B.D. Dördüncü sınıf öğrencilerinin Uygulama dersi süresince bir öğretmende bulunması gereken yeterliklere (alan hakimiyeti, öğretme-öğrenme sürecini yönetme ve değerlendirme, alanı ile ilgili performans) ilişkin görüşlerinin, program uygulaması öncesi ve sonrasında farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir.

YÖNTEM

Araştırma, deneysel yöntemlerden tek gruplu öntest-sontest modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak, geçerlik-güvenirliği alınan bir anket hazırlanmış ve uygulanmıştır.

Evren

2002-2003 öğretim yılı A.İ.B.Ü. Eğitim Fakültesi G.S.E. Bölümü Müzik Öğretmenliği A.B.D. dördüncü sınıfında Öğretmenlik Uygulaması dersini alan öğrenciler araştırma evrenini oluşturmuştur. Öğretmenlik Uygulaması dersini alan 30 öğrencinin tamamı bu deneysel çalışmaya katıldığı için örneklem alma yoluna gidilmemiştir.

Verilerin toplanması

Araştırmanın amaçlarına ilişkin bilgilerin toplanabilmesi amacıyla, öğrencilerin uygulama dersinde yer alan yeterliklere ilişkin görüşlerine gereksinim duyulmuştur. Bu veriler Uygulama Öğrencilerinin Sahip Olması Gereken Yeterlikler adlı değerlendirme aracıyla toplanmıştır.

Bu araç, beşli likert ölçek (tamamen yeterli-yeterli-kısmen yeterli-yetersiz-fikrim yok) olarak hazırlanmış ve alan hakimiyeti (9 soru), alan performansı (4 soru), öğretme-öğrenme sürecini yönetme (17 soru), öğretme-öğrenme sürecini değerlendirme (5 soru) ile ilgili sorulardan oluşan dört boyutta toplam 35 soru hazırlanmıştır.

Verilerin Çözümlenmesi

Veri toplama aracı olarak geliştirilen beşli likert ölçeğe göre soruların tamamı olumlu yönde düzenlenmiş, tamamen yeterli cevabı 5, fikrim yok cevabı 1 puan almıştır.Öntest-sontest sonucunda elde edilen veriler, iki türde sayısallaştırılmıştır. Öncelikle her öğrencinin anket formunda yer alan dört boyutun her birinden aldığı toplam puan bulunmuştur. Daha sonra her öğrencinin ölçeğin tamamından aldığı puanlar belirlenmiştir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan, soru sayısı olan 35 iken, en yüksek puan 175 puandır.

Ölçüm aracında yer alan boyutlarla ilgili farklı sayıda soru olduğu için beşli likert ölçeğin seçeneklerine farklı puanlar verilmiştir. Alan hakimiyeti’nden en az 9 en çok 45, alan performansı’ndan en az 4 en çok 20, öğretme-öğrenme sürecini yönetme’den en az 17 en çok 85, öğretme-öğrenme sürecini değerlendirme’den en az 5 en çok 25 puan alınabilmektedir.

BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği A.B.D. dördüncü sınıf öğrencilerinin uygulama dersinde yer alan yeterliklere ilişkin görüşlerinin program uygulaması öncesi ve sonrası farklılık gösterip göstermediğine ilişkin bulgu ve yorumlara yer verilmiştir.

1.Öğrencilerin Uygulama dersinde, Alan Hakimiyetine ilişkin görüşleri nedir, bu görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılaşmakta mıdır?

Öğrencilerin Uygulama dersinde, Alan Hakimiyetine ilişkin görüşleri ve bu görüşlerin uygulama öncesi ve sonrası farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan 9 anket sorusundan elde edilen t testi sonuçları Çizelge 1’de verilmiştir.

ÇİZELGE 1. ALAN HAKIMIYETINE ILIŞKIN GÖRÜŞLER

*P<.05

Çizelge 1’de görüldüğü gibi öğrencilerin,alan hakimiyeti ile ilgili görüşleri uygulama öncesi ve sonrası  anlamlı bir farklılık göstermemektedir (p>.05). Öğrenci görüşlerinin aritmetik ortalaması, uygulama öncesinde X=35.13 iken, uygulama sonrasında X=36.76 konumuna gelmiş ve kısmi bir artış gözlenmiştir. Bu artış p değerini etkileyecek bir artış değildir. Bu bulguya göre, dördüncü sınıf öğrencilerinin alanları ile ilgili aldıkları eğitimi, uygulama derslerine yansıtamadıkları ve bu derste kendilerini geliştiremedikleri söylenebilir.

2.Öğrencilerin Uygulama dersinde, Alan Performansına ilişkin görüşleri nedir, bu görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılaşmakta mıdır?

Öğrencilerin Uygulama dersinde, Alan Performansına ilişkin görüşleri ve bu görüşlerin uygulama öncesi ve sonrası farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan 4 anket sorusundan elde edilen t testi sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir.

ÇİZELGE 2. ALAN PERFORMANSINA ILIŞKIN GÖRÜŞLER

*P<.05

Çizelge 2’de görüldüğü gibi öğrencilerin,alan performansı ile ilgili görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılık göstermemektedir (p>.05). Öğrenci görüşlerinin aritmetik ortalaması, uygulama öncesinde X=14.80 ve sonrasında X=15.50  bulunmuştur. Bu bulgulara göre, dördüncü sınıf öğrencilerinin alan performansını gerektiren uygulama faaliyetine yeterince önem vermedikleri sonucuna varılabilir.

3.Öğrencilerin Uygulama dersinde, Öğrenme-öğretme sürecini yönetme yeterliğine ilişkin görüşleri nedir, bu görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılaşmakta mıdır?

Öğrencilerin Uygulama dersinde, Öğrenme-öğretme sürecini yönetme yeterliğine ilişkin görüşleri ve bu görüşlerin uygulama öncesi ve sonrası farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan  17 anket sorusundan elde edilen t testi sonuçları Çizelge 3’te verilmiştir.

ÇİZELGE 3. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİNİ YÖNETME YETERLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

*P<.05

Çizelge 3’te görüldüğü gibi öğrencilerin, Öğrenme-öğretme sürecini yönetme yeterliği ile ilgili görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılık göstermemektedir (p>.05). Öğrenci görüşlerinin aritmetik ortalaması uygulama öncesinde X=64.16 ve sonrasında X=67.23 olarak bulunmuştur. Bu bulgulara göre, dördüncü sınıf öğrencilerinin öğretmenlik uygulaması dersi süresince kendilerini geliştiremedikleri, eğitim sürecindeki edinimlerini hayata geçiremedikleri düşünülebilinir.

4.Öğrencilerin Uygulama dersinde, Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirme yeterliğine ilişkin görüşleri nedir, bu görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılaşmakta mıdır?

Öğrencilerin Uygulama dersinde, Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirme yeterliğine ilişkin görüşleri ve bu görüşlerin uygulama öncesi ve sonrası farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan 5 anket sorusundan elde edilen t testi sonuçları Çizelge 4’te verilmiştir.

ÇİZELGE 4. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME YETERLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

*P<.05

Çizelge 4’te görüldüğü gibi öğrencilerin, Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirme yeterliği ile ilgili görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılık göstermemektedir (p>.05). Öğrenci görüşleri uygulama öncesinde X=17.03 ve sonrasında X=19.10 bulunmuştur. Bu sonuçlara göre, dördüncü sınıf öğrencilerinin öğretmenlik uygulaması derslerinde öğretme-öğrenme sürecini yönetme konusunda ve öğretme-öğrenme sürecini değerlendirme konusunda kendilerini geliştirememeleri  beklenen bir sonuç olmuştur.

5.Öğrencilerin Uygulama dersinde, sahip olması gereken tüm yeterliklere ilişkin görüşleri nedir, bu görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılaşmakta mıdır?

Öğrencilerin, Uygulama dersinde sahip olması gereken tüm yeterliklere ilişkin görüşleri ve bu görüşlerin uygulama öncesi ve sonrası farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan toplam 35 anket sorusundan elde edilen t testi sonuçları Çizelge 5’te verilmiştir.

ÇİZELGE 5. UYGULAMA ÖĞRENCİLERİNİN SAHİP OLMASI GEREKEN TÜM YETERLİKLERE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

*P<.05

Çizelge 5’te görüldüğü gibi, öğrencilerin sahip olması gereken tüm yeterlikler ile ilgili görüşleri uygulama öncesi ve sonrası farklılık göstermemektedir (p>.05). Bu sonuçlara göre, dördüncü sınıf öğrencilerinin öğretmenlik uygulaması dersinde, araştırma kapsamında bulunan tüm yeterliklerden, uygulama öncesi ve sonrası gelişme kaydetmemeleri düşündürücüdür.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Araştırmada elde edilen bulgular, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği A.B.D. dördüncü sınıf öğrencilerinin uygulama dersinde yer alan yeterliklere ilişkin puanlarının uygulama öncesi ve sonrası anlamlı derecede fark olmadığını göstermektedir. Bu durum, öğrencilerin uygulama dersi öncesi ve sonrasında kendilerini geliştiremediklerini ortaya koymaktadır. Dört yıllık bir eğitim sürecinden geçen öğrencilerin alanları ile ilgili hazırbulunuşluk düzeylerinin yeterli oluşu dışında, kendilerini gerektiği şekilde değerlendirememeleri, alan hakimiyetlerini sınıf ortamına taşıyamamaları, öğretmenlik formasyonu derslerinde edindikleri bilgileri hayata geçirememeleri sonucu, bu araştırmanın boyutlarını geniş tutarak farklı Müzik Öğretmenliği A.B.D. da da uygulanması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu araştırma öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleri amacı ile yapılmıştır. Farklı bir çalışma ile Uygulama Dersi alan öğrencilerin yeterlikleri konusu; uygulama dersi öğretmeni, uygulama öğretim elemanı ve öğrencilerin görüşlerinin değerlendirilmesi ile mümkün olacaktır.

Araştırmada elde edilen bu bulgulardan yola çıkarak aşağıdaki önerilere yer verilmektedir.

1. Öğretmenlik Formasyonu derslerinin Eğitim Fakültesi öğretim elemanları tarafından verildiği düşünülürse, derslerin müzik öğretmenliği A.B.D. eğitimi işleyişine uygun yapılması, öğrencilerin alan bilgilerini derse taşıyabileceği şekilde bir yöntem izlenmesi  öğrencilerin derslerde aktif olabilmesi açısından yararlı görülmektedir.
2.  Müzik Öğretmenliği A.B.D. öğretim elemanlarının öğrenci eğitimine sadece Müzik eğitimi bilgisi açısından bakmamaları, öğrencilerinin eğitim formasyonu derslerine daha çok ilgili olmaları için yardımcı olup, kendilerini bu alanda geliştirmeleri öğrencilerin öğretmenlik hayatına daha güvenli geçiş yapmaları için yararlı olacaktır.
3. Bu araştırmanın farklı Müzik Öğretmenliği A.B.D.da uygulanması diğer bölümlerin işleyişini görmek açısından önem taşımaktadır.
4. Bu araştırma sadece öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleriyle sınırlı tutulmuştur. Yapılacak diğer araştırmalar da; öğrenci görüşlerinin yanısıra öğrencileri sınıf içinde sürekli gözleyen uygulama dersi öğretmenlerinin ve uygulama öğretim elemanlarının da araştırmaya dahil edilmesi sonucu, farklı bakış açıları yakalamak ve farklı sonuçlara ulaşmak mümkün olacaktır.

 

KAYNAKÇA

Demirel, Özcan; Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı, Pegem A Yayıncılık, 1999, Ankara.

Sönmez, Veysel; Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Anı Yay. 1994, Ankara.

T.C. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı  “Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları“, Mart, 1998, Ankara.

Uçan, Ali; Müzik Eğitimi Temel Kavramlar- İlkeler- Yaklaşımlar, Müzik Ansiklopedisi Yayınları,2. Basım, 1997, Ankara