| BİLDİRİLER |
Prof. Gül Çimen
Gazi Ünv.Gazi Eğt.Fak.
GSEB-MEABD-Ankara
* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik
Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,
İnönü Üniversitesi, Malatya
Bildiriler,s.175-180.
Giriş
20. yüzyılın son yıllarına doğru
yapılan araştırmalar, öğrenciden profesyonel sanatçıya kadar her düzeyde
müzisyende çalgı çalmayla bağlantılı fiziksel sorunla karşılaşma oranının oldukça
yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır. 1983’te yapılan bir araştırma ellerindeki
çeşitli rahatsızlıklara çare arayan 100 müzisyen üzerinde yapılmış ve %
42’sinde başlıca belirtisi ağrı olan kas ve tendon
hastalıkları saptanmıştır. İngiltere’de Performans Sanatları Tıp Derneği’nce
yapılan başka bir araştırma sonuçları ise orkestra sanatçılarının %50-60
kadarının bir veya birkaç kez, çalgı çalmaktan kaynaklanan şiddetli rahatsızlık
geçirdiğini göstermektedir. Amerikan Ulusal Rehabilitasyon Hastanesinde 44 müzik öğrencisini kapsayan bir araştırma,
öğrencilerin %76 sının daha önce çalışmalarını iki haftadan fazla önleyecek
kadar ciddi sorunlarla karşılaştıklarını ortaya çıkarmıştır ( Mastroianni, Norris). 1988’de
üniversiteye bağlı bir müzik okulunda 132 öğrenciden %80 inde yaklaşık beş
hafta süren ağrı,tutulma, sızlama, gerginlik,sertlik gibi belirtiler gösteren
el rahatsızlıkları olduğu ve çoğunluğu piyano ve yaylı çalgı öğrencilerinin
oluşturduğu belirlenmiştir.1991’de Northeast
Üniversitesi Müzik Okulunda, üç yıl
boyunca 114 öğrenci üzerinde yürütülen
bir araştırmada ise, her yıl %8.5 oranında rahatsızlık
saptanmıştır.Ayrıca yaylı çalgı ve piyano öğrencilerinde ellere ilişkin sorunların daha fazla olduğu
ve kız öğrencilerin rahatsızlıklara daha eğilimli oldukları da ortaya
çıkmıştır. Manchester-Flieder,
1991).
Konuyla
ilgili literatürde, piyanistler fiziksel rahatsızlıklarla karşılaşma riski en
fazla olan müzisyenler arasında yer almaktadırlar. Yakın tarihe göz atacak
olursak bu saptamanın ne kadar yerinde olduğu anlaşılacaktır.Clara Schumann, Alexander Scriabin, Sergey Rachmaninoff, Wanda Landowska, Arthur Schnabel, Gary Graffman, Leon Fleisher, Glen Gould ve Michel
Beroff gibi pek çok piyanist çeşitli düzeyde
rahatsızlıklar yüzünden , mesleki kariyerine son vermiş, konserlerini iptal
etmiş veya kısıtlı bir repertuar içinde çalışmak zorunda kalmıştır( Mark, 2003 ).
Türkiye’de
ise söz konusu rahatsızlıklar hakkında opera ve senfoni orkestrası gibi
kurumlarda çalışan sanatçılar ile mesleki müzik eğitimi verilen okullardaki
öğretim elemanları ve öğrencileri kapsayan herhangi bir araştırmaya
rastlanmamıştır. Ayrıca alana ait başvuru kaynaklarının da çok az sayıda olduğu
görülmektedir.Bu bildirinin hazırlanmasında amaç, çalgı eğitimcilerinin konuya
dikkatlerini çekmek, olası fiziksel rahatsızlıklar ile onlara zemin hazırlayan
nedenler ve alınabilecek önlemler hakkında kısaca bilgi sunmaktır.
Fiziksel Rahatsızlıkların Nedenleri
Aşırı
fiziksel hareket ve aşırı kullanım başlıca nedenlerden birisidir.Çalgı çalma yoğun
çaba ve konsantrasyon gerektiren, oldukça karmaşık bir fiziksel ve zihinsel
eylemdir. Bu nedenle, çalıcının tekniğini geliştirebilmek amacıyla çok ağır bir
görev yüklenmesi ve tıpkı yarışa
hazırlanan bir atlet gibi çalışarak normal vücut fonksiyonlarını aşması, özel
türde bir dayanıklılık, esneklik, kas gücü ve koordinasyon geliştirmesi
gerekir. Oysa, insan vücudu ancak bir
dereceye kadar artan fiziksel etkinliğe uyum yapma yeteneğine sahiptir.Herhangi
bir hareket, kas ve kemik dokuları içerisinde bir çok mikroskobik hasara neden
olur.Normal hareket düzeninde bu dokular kendilerini onarabilir ve yavaş yavaş artan gerilime dayanıklı hale gelebilirler. Vücudun
kapasitesini zorlayan, yoğun ve aralıksız çalışma koşullarında mikroskobik
hasarlar onarılamaz ve akut rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
Çalgı çalma,
çalgının çeşidine göre vücudun doğal duruşuna aykırı bir pozisyona girmesini
gerektirir ve fiziksel gerilime neden olur. Çalgı tekniğinde gerginliğin yok
edilmesi esastır; ama, müziğin kendisi de disonans ve
konsonanslar içeren gerilim ve gevşemeden ibarettir.
“Enstrüman tekniğindeyse birbirine zıt
kasların “agonist ve antagonist
“ gerilimi dolayısı ile işbirliği söz konusudur. “Agonist
ve antagonist gerilim, bir kasın kasılışına onun
zıddı olan bir kasın kasılarak eşlik etmesidir( Şen, 1999).
Çalgı
tekniğinde bir kas kasılırken diğeri aynı anda gevşeyerek uzar ve harekete
olanak sağlar. Eğer gevşemeyi sağlayan kas sürekli gergin kalırsa hareket
engellenir ve rahatsızlıklar ortaya çıkar ( Mark,2003).
Müzik yapmak
için Gereksinim duyulan kas geriliminin bir kısmı çalma işinde kullanılırken
bir kısmı da kas dokusunda kalır ve çalıcıdaki mevcut gerilime eklenir. Buna
“artık gerilim” denir. C. Grindea’nın “Müziksel
Performans’ta Gerilimler” adlı kitabında stres ve fiziksel gerilim
sakatlanmalara yol açabilmesi nedeniyle çok önemli bir sorun olarak
gösterilmektedir( Reubart, 141).
Sinir sistemi
vücudun yaşam kaynağıdır. Beyin, omurga ve omurgadan geçen tüm sinirler
kasları, organları, dokuları, bezleri ve hormonları kontrol eder. Vücudun
sürekli olarak strese maruz kalması sonucunda sinir sisteminde kısa devreler
oluşur ve zamanla omurların dizilişinde bozulmalar meydana gelir. Bu da sinir
sistemi üzerinde gerilime ve bazı organlarda fonksiyon bozukluğuna yol açar.
Timoty Jameson’a göre vücut, fiziksel, kimyasal ve duygusal olmak
üzere üç tür stres kaynağının etkisi altındadır. Uzun süre devam eden ve önlem
alınmayan stres etmenleri çabuk iyileşebilecek rahatsızlıklardan ciddi
hastalıklara, sakatlıklara hatta yaşam
kaybına bile neden olabilir.
1.Fiziksel
stres etmenleri: Çalgı çalarken vücudun yanlış bir pozisyona girmesi, aralıksız
olarak uzun süre çalışma, hep aynı duruş pozisyonunda çalma, aniden çalışma
süresini iki katına çıkarma, çalgının yanı sıra uzun süre bilgisayar başında
çalışma vb.
2.Kimyasal
stres etmenleri: Bilerek veya bilmeyerek vücuda alınan maddeleri
kapsar.İlaçlar, alkol, sigara, aşılar, hormonlu gıdalar, kafeinli içecekler, fast food, çevredeki toksik maddeler vb.
3.Duygusal
stres etmenleri: Konser veya sınava yönelik performans kaygısı, okul,aile ve iş ortamındaki sorunlar , günlük
yaşamdaki olumsuz koşullar vb.
Parmakları,
elleri ve kolları hareket ettirecek kuvvet tendonlar
vasıtası ile bağlı oldukları kaslardan sağlanır. Tendonlarda
kan dolaşımının sınırlı olması hasar gören tendonların
iyileşmesini zorlaştırır. Bu nedenle, tendonlar
fiziksel zorlanma ve gerilime eğilim taşıyan, en zayıf yapılardır.
Sürekli
kuvvetli çalma kas, tendon ve diğer hassas dokular
üzerindeki basıncı artırarak rahatsızlıklara yol açabilir ( Mark, 2003).
Fiziksel rahatsızlıkların genel belirtileri
- Çalgı çalmayı sağlayan organlarda ağrı, yanma,
sertleşme, gerginlik karıncalanma, uyuşma, hissizlik gibi anormal duyumlar.
- Nesneleri tutma ve yakalamada
güçlük çekme.
- Ellerde zayıflık hissi.
- El hareketlerinde hantallık ve
sakarlık.
- Çalışma sırasında veya
sonrasında başlayan ağrı.
- Kola yayılan boyun ağrısı.
- Parmaklar ve ellerden yukarıya
omuza doğru yayılan ağrılar.
- Kol ve önkol kaslarında sürekli
ağrı.
- Çalgıyı tutarken, kaldırırken ve taşırken ağrı.
- Çalma sırasında parmaklarda
soğukluk.
- Ellerin morarması veya
kızarması.
- Boyun veya kolun tutulması,
hareketin kısıtlanması.
Çalgı çalmaktan
kaynaklanan fiziksel rahatsızlıklar
Çalgı çalmaya
bağlı çeşitli rahatsızlıklar için genel olarak, aşırı kullanım sendromu ( overuse syndrome ), yanlış kullanım sendromu
(misuse syndrome), tekrarlayıcı zorlanma hasarları ( RSI- repetitive
strain/ stres injuries )
gibi terimler kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak son yıllarda kullanılan bir
başka terim de göreve bağlı üst organ
rahatsızlıklarıdır ( work related
upper limb disorder ).
Aşırı kullanım sendromu: Aşırı çalışma nedeniyle vücudun
uyarlama yeteneğinin yeterli olmaması ve göreve bağlı organların normalin
üzerinde zorlanması sonucunda ortaya çıkan rahatsızlıklar için yaygın olarak
kullanılan bir terimdir. Ağrı, sorunlu bölgede şişme, kızarıklık ve sıcaklık
gibi belirtiler gösterir.Aşırı kullanım sendromunu
daha ciddi hastalıklardan ayırmak zordur. Çalışmaların
önemli ölçüde azaltılması veya iyileşme sağlanıncaya kadar tamamen durdurulması
ile rahatsızlık tamamen geçebilir. Bununla birlikte
doktor denetiminde ağrı ve yangı giderici ilaç kullanımı, şişen bölgeye buz
tatbiki gibi bir tedavi de uygulanabilir.
Yanlış kullanım sendromu:Bu terim hatalı vücut pozisyonu ve
çalgı tutuşu ile çalgı tekniğindeki yanlış hareketler nedeniyle ortaya çıkan
rahatsızlıklar için kullanılır. Yanlış teknikle çalışma vücutta fiziksel
gerilime neden olabilir.Rahatsızlık belirtileri aşırı kullanım sendromundaki gibidir.Çalışmaların azaltılması veya bir
süre ara verilmesi sonucunda ağrılı dönemin bitiminde, tekniğin yeniden gözden
geçirilerek yanlış hareketlerin düzeltilmesi zorunludur.Aksi takdirde
rahatsızlık kronikleşebilir.
Karpal Tünel Sendromu ( Carpal
Tunnel Syndrome ):Koltuk altındaki bir sinir ağından
çıkan üç ana sinirden ( median, ulnar
ve radial ) ortada bulunan median
sinirinin bilekteki sekiz küçük kemik arasında bulunan karpal
tünelinden geçerken sıkışması ile ortaya çıkar.Median
sinirin baskı altında kalmasının üç nedeni vardır: 1. Flexor
tendonlardaki iltihaplanma.2.Karpal
kemiklerinin dizilişinde bozulmaların karpal tünelini
daraltması.3. karpal kemiklerinin hatalı dizilişi ile
myofascial sendromun
birleşmesidir. Hissizlik, karıncalanma, yanma, ağrı ve kas kuvvetinde azalma
gibi belirtiler görülebilir.
Tıbbi tedavi
ile iyileşme sağlanamazsa ameliyat gerekebilir.
Tendinitis:Tendon
iltihaplanmalarının yaygın adıdır. Tendonlar kasları
kemiğe bağlayan kalın lifli şeritlerdir. Başlıca belirtileri hareketle artan
ağrı ve sertlik hissidir.
Bursitis: Kemik,
kas, deri ve tendonlar arsında bulunan küçük
keseciklerin iltihaplanmasıdır. Keseler eklemlere yakın olduğu için çoğu kez
eklem iltihabı ( artritis ) ile karoştırılır.
Bursitis ve tendinitis belirtileri birbirine çok benzer. Her iki rahatsızlık da
genellikle geçicidir; ama, müzmin ve tekrarlayıcı bir hale de dönüşebilir.
Çalışmaların azaltılması veya bir süre durdurulması gerekir. Ağrı ve iltihap
giderici ilaçlar ve fizik tedavi uygulanır.
Tendinosis:İltihapsız
ve yangısız bir tendon hastalığıdır. El, bilek,
dirsek, omuz gibi birçok farklı organ tendonunda
görülebilir. Kaslar ve kemikler hareket ederken bağ dokularında pek çok
mikroskobik ölçekli hasar meydana gelir.Normal koşullarda kendilerini
onarabilen bu dokular aşırı kullanım durumunda buna fırsat bulamaz ve hasarlı
dokular giderek çoğalır ve sonuçta ağrılar başlar.Diş fırçalama, ayakkabı
bağlama gibi en basit günlük işler bile yapılamaz hale gelebilir. Çabuk kronikleşebilen
ve tedavisi kolay olmayan bir hastalıktır. Dinlenme ve fizik tedavi ile zamanla
iyileşme sağlanabilir. (Erickson,2002)
Torasik autlet Sendromu( Torasic Outlet Syndrome) : Boynun alt kısmında ve köprücük kemiğinin arkasında bulunan
torasik çıkışlardaki ana sinir liflerinden veya
damarlarından birinin sıkışması sonucunda üst organlarda ortaya çıkan
belirtilerdir.Kol ve elde şişme, elde morarma,boyun ve omuz bölgesinde gece
artan ağrı,el ve kolda ağırlık hissi gibi
vaskuler belirtiler ile kas zayıflığı , yakalamada
güçlük, elde ince hareketlerde zorluk, kol kası krampları, boyun, omuz,kol ve
elde uyuşma ve hissizlik gibi nörolojik belirtiler görülür.
Tetik Parmak( Trigger Finger): Genellikle ellerdeki flexor(
gerici) tendonların
kalınlaşarak tendon kılıfı içinde sıkışması ile
ortaya çıkar. Çoğunlukla orta parmak ve yüzük parmağını etkiler. Parmaklarda
ağrı, germe ve gevşetme sırasında tutulma ve kilitlenme meydana gelir, bükülen
parmağı düzeltmek için diğer elin yardımı gerekir.parmak hareketlerinde tutukluk
fark edilir edilmez tedaviye başlanmalıdır. Tedavi tendon
kılıfına ilaç enjeksiyonu ile yapılır. İleri durumlarda lokal anestezi ile
ameliyat gerekebilir.
Focal Distonia( Focal dystonia): Ellerde agonistik ve antagonistik kasların uygunsuz kasılmasıyla, kramplar
şeklinde ortaya çıkar. Çalgı çalmada koordinasyon sorunları ile birlikte
özellikle hızlı ve kuvvetli parmak hareketi gerektiren parçaların çalınışında
parmaklarda gerilme ve istem dışı kıvrılmalar görülebilir. Hastalığın
fizyolojik veya psikolojik kökenli olup olmadığı tartışma konusudur. Psikolojik
kökenli olduğunu savunanlara göre müzisyen daima başarılı olma, aynı düzeyi
koruma baskısı altında kendisini hiçbir zaman rahat hissetmez ve sonuçta beynin
kontrol mekanizması bozulur.Sonra çalgı çalma bakımından vücuttaki en zayıf
noktalarda, örneğin piyanistlerde 4.ve 5. parmaklarda kontrol sorunları
başlar..diğer bir sava göre ise hastalık yanlış teknik davranışlar veya sürekli
ruhsal gerginlğin depresyona dönüşmesiyle
oluşmaktadır. Psikoterapi ve yatıştırıcı ilaçlarla tedavi önerilmektedir.Feldenkrais tekniğinden de yararlanılmaktadır.
Çalgı eğitiminde fiziksel rahatsızlıklara karşı
alınabilecek önlemler
Görüldüğü
gibi rahatsızlıklar genellikle aşırı çalışma ve hatalı çalgı tekniğinden
kaynaklanmaktadır.Bu nedenle, öğrenciye öncelikle doğru çalışma alışkanlıkları
kazandırılmalıdır. Çalışma hiçbir zaman öğrencinin bedensel kapasitesini
zorlayacak yoğunlukta olmamalıdır. Yaklaşan bir konser ve sınav yüzünden
çalışma süresinin aniden iki katına çıkarılması ve hep aynı pozisyonda uzun
süre çalışma rahatsızlıklara yol açabilir.
Çalgıda duruş
- tutuş pozisyonları, kol,el ve
parmakların kullanımı insan vücudunun doğal yapısına uygunluk taşımalıdır.Bu
amaçla her öğrencinin bireysel farklılıkları dikkate alınmalı ve onun doğal
yapısından hareket edilmelidir.Özellikle müzik eğitimine geç yaşta başlayan
öğrenciler için bu konu daha büyük önem taşımaktadır.Günlük çalışmaya
başlamadan önce, çalgısız olarak germe ve gevşeme egzersizleri yapılarak tüm
organlar ve kasların ısıtılması sağlanabilir.Olası incinmeleri önlemek için kol
ve omuzların gevşek olmasına dikkat edilmelidir.Çalgıdaki ısınma alıştırmaları
ise yavaş bir tempoda yapılarak parmaklar çalışmaya
hazırlanmalıdır.Alıştırmalarda sürekli forte çalma gerilime neden olacağı için
farklı nüanslar uygulanmalıdır.
Öğretmenin
aşırı titiz davranması ve yapılan hatalar nedeniyle öğrenciye olumsuz tavır
göstermesi, sürekli öğretmeni memnun etme çabası içinde olan öğrencide fiziksel
ve ruhsal gerilime neden olabilir.Öğretmen, öğrencinin derste her türlü
gerilimden uzak olmasını sağlamaya
gayret etmelidir.
Çalışılan oda
normal sıcaklıkta olmalıdır. Soğuk odada çalışma rahatsızlıklara zemin
hazırlayabilir ve dokulara giden kanın azalmasına neden olacağı için ellerdeki ufak
sorunları kötüleştirebilir.
Çalışma
sırasında duruş ve tutuş pozisyonları
sürekli kontrol edilmelidir. Bu bir ayna karşısında çalışarak veya bir arkadaş
yardımıyla sağlanabilir.Video çekimiyle kişi kendi kendini de denetleyebilir.
Çalışırken omuzları kaldırma, kamburlaşma, öne eğilme gibi yanlış duruşlar
vücudun tüm dengesini bozar ve gerilim yaratır. Bazı öğrenciler notayı iyi görebilmek için yanlış duruş
pozisyonlarına girebilirler.Bu durumdaki öğrencilerden kesinlikle göz kontrolü
yaptırması istenmelidir.
Piyanoda
oturulan taburenin yüksekliğine ve kalitesine dikkat edilmelidir. Alçak
taburede oturma omuzları ve sırtın üst
bölümünü kolları yukarda tutmaya zorlar
ve sırt ağrılarına yol açar. Bileklerin çok aşağıda olması ise gerginliğe ve
ağrılara neden olabilir.Çoğu öğrenci çalışırken zamanı unutma eğilimindedir.
Oysa vücudun ve kasların dinlendirilmesi çalışma kadar önem taşır.Her 45-50
dakikada- yeni başlayanlarda her 20 dakikada- 10 dakika ara verilerek yorgun
kasların gevşetilmesi sağlanmalı ve bu arada da birkaç germe ve gevşeme
egzersizi yapılmalıdır.50 dakikalık bir çalışmada bir-iki dakikalık ara
verilerek, oda içinde gezinmek, kolları sallayarak gevşetmek ve yeniden
dikkatle doğru pozisyonda durmaya dikkat ederek başlamak son derece yararlı bir
yöntem olabilir.
Beyinle çalgı
çalma işlevini sağlayan organlar arasındaki iletişimi sağlayan tüm sinirler
boyundan geçmekte olduğu için boynun rahatlığına özel
önem verilmelidir. Çalışma sırasında boyunda bir gerginlik, yorulma
hissedildiğinde hemen ara verilmeli ve boynu yumuşatacak gevşeme hareketleri
yapılmalıdır.
Kasların
%75’inin su olduğu dikkate alınarak çalışma aralarında bol bol
su içilmelidir.Günde sekiz bardak su içmek kasların incinme riskini büyük
ölçüde azaltır.Kafeinli içecekler ise vücudu susuz bıraktığı için fazla tercih
edilmemelidir. Ayrıca kafeinin uyarıcı etkisi
kaslarda gerginliğe neden olabilir.
Çalgının
kalitesi de rahatsızlık nedeni olabilir.Örneğin tuşları çok sert piyanolar yeni
başlayan öğrencilerin el ve parmaklarında ağrılara, serleşmeye yol
açabilir.Ağır bir yay, yaylı çalgılarda sorun yaratabilir.Ya
da ses üretmesi zor , kalitesiz bir çalgıdan volümlü
bir ton üretmeye çalışmak zorlanmaya yol açabilir.Çalgının taşınması, çalgı
kutusunun hantal ve ağır olması öğrenciye ilave bir yük getirebilir.El, kol,
sırt,omuz vs. organlarda bulunan ufak tefek incinmelerin şiddetini artırabilir.
Öğrencinin
genel vücut sağlığının yerinde olması fiziksel rahatsızlık riskini azaltan
önemli bir etmendir..Öğretmen öğrencinin günlük yaşamı,müzik dışında yaptığı
çalışmalar hakkında da bilgi edinmelidir.Çalgıya ek olarak, uzun süre
bilgisayar başında oturarak vakit geçirme, hep aynı pozisyonda masada oturarak
ders çalışma, yazı yazmak gibi işler genellikle çalgı çalmada olduğu gibi
vücudun üst organlarının kullanımını gerektirir.Dolayısıyla, bu
etkinlikler söz edilen organların aşırı
kullanılmalarına ve aşınmalarına neden olur.Eğer, bunlara ek olarak, öğrenci
ağırlık çalışma, tenis, voleybol benzeri sporlarla da ilgileniyorsa aşırı
kullanım sendromu olasılığı hayli artacaktır.
Öğretmen ödev
verirken öğrencinin fiziksel özelliklerini, teknik düzeyini ve beğenisi dikkate
almalıdır. Öğrenciye teknik düzeyinin ve fiziksel kapasitesinin üzerinde
ödevler vermek fiziksel ve ruhsal gerilime yol açabilir.Örneğin, piyanoda
elleri küçük ve fazla açılmayan bir öğrenciye oktav ve geniş akorlar içeren parçalar vermek riskli olabilir.
“Müzik
eğitiminin hangi dalı olursa olsun amaç güzel müzik yapmak ise bu, büyük oranda
fiziksel ve teknik problemleri yenme durumuna bağlıdır. Eğer çalgıdan istenilen
verim kısıtlanmadan rahatça alınmak isteniyorsa, bu noktada rasgele
hareketlerin yerini bilinçli hareketlerin alması gerekir. O nedenle çalgı
eğitiminin en başında – ilerde karşılaşılabilecek teknik ve fiziksel problemler
göz önüne alınarak- teknik eğitim verilirken kullanılan bedensel yapının
tanıtılmasına yönelik eğitime de yer verilmelidir. Bu şekilde gereksiz efordan
ve sakatlanmalardan uzak bir çalışma hayatı sağlanmış olabilir” ( Yağışan, 2002 ).
Öğrencinin
yakındığı en ufak bir fiziksel rahatsızlık bile öğretmen tarafından ciddiye
alınmalıdır.Rahatsızlığın belirtileri, başlama zamanı, hangi pasajlar veya
pozisyonlarda ortaya çıktığı saptanmalıdır.Rahatsızlık aşırı ve aralıksız
çalışma kökenli ise çalışma saatleri azaltılmalıdır.Ağrılı durumlarda ağrıya
rağmen çalışılmasına izin verilmemelidir.Aksi taktirde dinlenme ile geçebilecek bir rahatsızlık daha ciddi bir hastalığa
dönüşebilir.Aynı zamanda, öğrencinin tekniği de yeniden gözden geçirilmeli ve
hatalar düzeltilmelidir.
Sonuç
Parmaklar,eller
ve kollar bir müzisyenin en değerli uzuvlarıdır.Onun tüm mesleki
kariyeri,geçimi, tüm yaşamı; nazik bir parmak, sinir, tendon
veya kas üzerine hassas bir şekilde dengelenir.Ancak, her düzeyde müzisyenin
hayatının herhangi bir döneminde çalgı çalmaktan kaynaklanabilecek fiziksel
sorunlarla karşılaşma riski bulunmaktadır.Çalgı öğrenme sürecinde herhangi bir
fiziksel rahatsızlıkla karşılaşan öğrenci öğretmeninin ilgi ve desteğine,
sorunun çözümü için önerilerine ve yönlendirmesine muhtaçtır.Çalgı eğitimcileri
çalgı çalmayı güçleştiren, kısıtlayan, kesintiye uğratan, hatta sona erdiren
rahatsızlıklar hakkında öğrencilerini uyarmalı ve bilgilendirmeli ve eğitim
sürecinde gerekli önlemleri almalıdırlar.
Erickson, L., Research
Into Tendinosis and Other Chronic
Tendon Injuries, Tendinosis.org:Home Page, 2002
Jameson, T. “ Repetitive
Strain Injuries Continue to Plague
Musicians” www.newpage5.htm.
2001.
Jameson,T.“Prevention
of repetitive strain injuries”.http://www.gbase.com/aricles/med/med
Jameson, T. 2000. “Musicians and weight
training”www.musicianshealth.com.
weight.htm.
Jameson, T. 2001. “What makes musicians
prone to repetitive strain injuries” www.musicianhealth.com.
Jameson, T. “ Trigger
Finger”http://eeshop.unl.edu/text/ow.
Manchester, R. A. The Incidence of Hand Problems in Music Students, Medical problems of Performing Artists, 1988.
Manchester, R.
A. And Flieder, D. Further Observations on the epidemiolojy of hand njuries in music students.Medical problems of Performing Artists ,7.1992.
Mark, T. Pianist’s Injuries:
Movement Retraining is yhe Key to
the Recovery, http://www.bodymap.org/aritcles/artpianistnj.html. 2003
Marxhausen,P., “Musicians and Injuries”
http:// eeshop.unl.edu/text/ow.auhttp.
Reubart, D. Anxiety
and Musical Performance. Da capo Pres, New
York, 1985.
Sen, J. “Casulties of the
Keyboard” . www.ismennt.is/not/sen/caskeyb.html.
Şen, S. Piyano Tekniğinin Biyomekanik Temeli. Pan Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Williams, P. And
V., Tendinitis Problems of Musicians- Identification Prevention, Treatment, Voyager Recordings & Publ. 2001.
Yadeau. W. R. Thought
on Medical Problems of Performing Artists, American Music Teacher, 1995.
Yağışan, N., Keman Çalmada Etkin
Bedensel Yapıların Hareket Analizi ve Fiziksel-Motorik
Özelliklerin Geliştirilmesinin Öğrencinin Çalma Performansına Yansıması (
yayınlanmamış doktora tezi) Ankara Eğ. Bil. Ens.
2002.